Verslag ALV 22 februari 2023 in de Swingel – CONCEPT –
1. Opening
Om half acht opent Pieter de vergadering en is blij dat er deze keer ongeveer 60 mensen zijn gekomen op de ledenvergadering. Door familieomstandigheden heeft Sander de Vries van provincie Fryslân zich afgemeld voor de vergadering, wel heeft hij een filmpje gemaakt waarin hij straks de aanwezigen toe gaat spreken. Gisteren is er een voorbespreking geweest over agendapunt 6, hierdoor is dit punt gewijzigd. Henk Deinum, die als onafhankelijke gespreksleider is gevraagd bij het overleg tussen Klein Groningen en WEN, licht dit punt verder toe. Stand van zaken werkgroep Leefbaarheid 2 komt nu alleen informatief aan de orde en er is gelegenheid tot het stellen van vragen.
2. Huurmogelijkheden
Tina onze projectleider besparen legt uit dat na het isoleren de volgende stap is, kritisch te kijken naar het verwarmingssysteem. Een aantal mensen hebben meegedaan aan een pilot en hier blijkt dat het echt maatwerk is. Willem van der Meer heeft het gasverbruik al aardig kunnen verlagen en is nu verschillende verwarmingssystemen aan het bekijken en weet nog niet wat zijn volgende stap zal worden, ook Afke de Jong gaf aan dat ze er nog niet uit is over wat ze gaat doen. Aangezien het verwarmingssysteem vervangen vaak om grote bedragen gaat en niet iedereen het geld hiervoor heeft, wil WEN een huurmogelijkheid aanbieden. Om te bepalen of dit haalbaar is en op welke wijze zo’n huursysteem het best vorm kan krijgen, is het van belang om te weten, hoeveel huishoudens daarvoor belangstelling hebben. Ook voor huurders kan dit een geschikte mogelijkheid zijn om flink te besparen op de energiekosten. Zij zouden dan voor een Zelf Aangebrachte Voorziening (ZAV) toestemming moeten hebben van de verhuurder. Daarbij wil WEN wel ondersteunen.
De vergadering stemt in met het verder uitwerken van de huur mogelijkheden voor (hybride) warmtepompen en zonnepanelen.
Leden die belangstelling voor huur hebben kunnen Frans bellen of dit laten weten via besparen@wen.frl
3. De Friese Drieslag
Op de tafels liggen folders van de Friese Drieslag, Pieter licht het project toe:
– Looptijd van de pilot: doel is om de effecten te meten als de stalvloeren dicht zijn en de mest regelmatig af wordt gevoerd naar een afgesloten put. Hoeveel broeikasgas en stikstof komt hierdoor niet meer in de buitenlucht. De WUR (Wageningen) heeft hier veel vertrouwen in en na de start van de vergister zijn de echte cijfers na ongeveer een jaar bekend.
– Jan Heeringa vraagt zich af of de schatting van 1 miljard m3 voor heel Nederland klopt, als er in Wijnjewoude al 25 boeren nodig zijn voor 1 miljoen m3 groengas, zou dat inhouden dat er 25.000 boeren nodig zijn voor 1 miljard m3 groengas, maar die zijn er niet in Nederland. In Wijnjewoude en omgeving zitten relatief veel kleinere boerenbedrijven, gezien de huidige veestapel in Nederland zou het kunnen. Hij waarschuwt voor foute voorlichting.
– Rene Koopmans vraagt; hoe kan je vaststellen dat groen gas rendabel is als alle kostprijzen nog niet helder zijn? Zowel de inkoop als de verkoopprijzen stijgen. WEN houdt dit in overleg met de bouwer, Colsen, in de gaten.
– Otto Welfing geeft aan, dat het doel is Wijnjewoude energie neutraal te maken, dus geld hoeft toch niet de drijfveer te zijn?
– Als er winst komt uit de monomestvergister, is de winst dan ook weer voor de boeren? Voorlopig is het nog niet zo ver, dat we over winst kunnen spreken. Maar mocht het zover komen, kan je naast de boeren ook denken aan het dorp, of voor mensen in energie armoede of giro 555. Het bestuur doet voorstellen en de ALV beslist. Maar eerst onderzoeken en kijken hoe het gaat.
Na deze vragen krijgen we via de beamer een filmpje te zien met daarin Sander de Vries die werkzaam is bij Provincie Fryslân.
De provincie ondersteunt mono-mestvergisting en omarmt de drieslag: reduceren stikstof voor de natuur, CO2 reductie voor het klimaat en productie groengas voor de energie voorziening.
Visie van de provincie is dat dit de goede weg is. De gedeputeerde Sietske Poepjes heeft dit onder de aandacht gebracht bij de landelijke overheid.
4. Fascinating
Tjeerd de Jong van Fascinating legt uit aan de aanwezigen dat er een integrale aanpak nodig is voor de landbouw. De laatste jaren is er vooral gestuurd op meer produceren en we zien nu dat dit vooral ten koste gaat van de grond, er zitten ook steeds minder voedingstoffen (sporenelementen) in het huidige voedsel wat wij als mensen eten.
Aan de hand van een tekening legt hij een nieuwe mogelijke kringlooplandbouw toe. Er zal ook een omslag moeten komen van vlees eten naar meer plantaardig eten. Gezond bodemleven is hierbij belangrijk, zodat de benodigde voedingsstoffen weer in de planten komen en dus in onze voeding. Goed mestbeleid is hiervoor belangrijk.
Het plan van Wijnjewoude is slim bedacht. Met monovergisting weet je precies wat er in gaat en wat er uit komt. Dagverse mest levert de meeste organische stoffen. Bij mestinjectie ontstaat o.a. lachgas en dat is zeer schadelijk.
Door na het proces van de monomestvergister het digestaat door een zogenaamde stikstofstripper te laten gaan is het mogelijk om organische kunstmest te produceren. Dat is veel gezonder voor de bodem, de gewassen kunnen mineralen beter opnemen en dat levert gezonder voedsel voor de mens.
Daarnaast bespaart het enorm veel CO2, die bij de productie van normale kunstmest vrij komt (7% van het huidige aardgasverbruik wordt gebruikt om kunstmest te maken). Zo wordt de landbouw met de daaraan verbonden voedingsindustrie meer duurzaam en circulair.
Een deel wordt al uitgevoerd door Fascinating. Het andere is deel is nodig en daarbij kan Wijnjewoude als voorbeeld gelden. Hoe kunnen we nu samen verder werken aan een duurzamere landbouw?
Een vraag uit de zaal; welke minimale omvang is nodig om het goed te laten functioneren?
Dit zou prima kunnen bij de schaal van de monomestvergister die we in gedachten hebben.
Een vraag uit de zaal; hoe gevoelig is dit proces? Monovergisting is een stabiel systeem omdat er alleen rundveemest in komt en niet van alles en nog wat zoals bijvoorbeeld bij een biovergister.
Otto Welfing; ik heb een groot vertrouwen in WEN om dit waardevolle project te realiseren!
Als je er dichtbij woont zou ik willen weten hoe het de mensen vergaat die nu dichtbij een monomestvergister wonen. Zij weten het uit eigen ervaring. WEN stelt voor (opnieuw) excursies te organiseren. De vergadering vindt dit een goed idee!
René Koopmans; Klein Groningen wil graag dat het zo gaat als in Koudum.
Jan van der Lei; stel dat KG het wint van WEN en er komt op de voormalige RWZI geen monomestvergister en het terrein wordt verkocht? Dan zou er een externe investeerder kunnen zijn die de vergister gaat bouwen en uitbaten. Dan hebben wij als gemeenschap niks meer te zeggen en hebben we het nakijken. Voorzitter antwoordt, dat dit inderdaad een risico is en we moeten met elkaar proberen dit te voorkomen.
Dat KG niet zit te wachten op een grote industriële installatie, geeft Rene Koopmans aan.
Na deze uitvoerige uitleg van Tjeerd bedankt Pieter hem en de zaal ondersteunt dit door applaus.
5. Voortgang leefbaarheid 2
Henk Deinum stelt zich voor en vertelt dat er gisteren een indringend gesprek is geweest met Ronnie Stoker, Rene Koopmans en Jan Heeringa namens KG, Pieter en Sietze namens WEN en Henk Deinum als voorzitter/gespreksleider. De conclusie was: het zou goed zijn om op bestuursniveau met KG en WEN op korte termijn bij elkaar te komen, om te kijken of we er dan uit kunnen komen. Dus een bestuurlijk overleg plannen.
Er komen nog wat vragen:
Stel dat alle vinkjes van de bezwaren op groen staan, dan zou er nog een psychologische reden kunnen zijn waarom er bezwaren komen.
D.m.v. nieuwsbrieven en stukjes in de Bân worden we op de hoogte gehouden van de uitkomst van de bespreking(en).
Daarnaast gaat WEN verder met de voorbereidingen die nodig zijn om centraal mest te vergisten.
Jan Lammert Sijtsema: De taak van Leefbaarheid 2 is nog niet klaar. WEN moet gegevens van onderzoeken aanleveren. Dat gaat gebeuren.
De locatie van de mestvergister: er zijn suggesties voor andere locaties.
René Koopmans geeft aan dat KG geen industriele locatie is maar een woonkern.
Geert v/d Veen: Veiligheid, stank, lawaai, vervoer. Stel dat dit opgelost is voor KG dan blijft alleen het psychologische gevoel ‘we willen het niet’ over?
Henk v/d Ploeg: Duikt in de historie en geeft aan dat er altijd al veel bedrijvigheid geweest is in Klein Groningen. Rene Koopmans licht toe dat hij spreekt namens KG. Ronnie Stoker zegt dat er sprake is van een negatieve leefbaarheid.
Henk Deinum rond dit onderwerp af en het plan met elkaar in gesprek te gaan krijgt waardering in de vorm van applaus.
6. bestuurszaken
a. Notulen ALV 17 oktober 2022
Hier zijn geen op- of aanmerkingen op. Pieter bedankt Frans voor het maken van de notulen.
b. Herbenoeming bestuurslid Rigt Bosma
Er hebben zich geen tegenkandidaten gemeld en Rigt wordt herbenoemd.
c. Begroting
Aan de hand van een PowerPoint presentatie geeft Sietze uitleg over wat er het afgelopen jaar allemaal is gebeurd op het financiële vlak. De stimuleringsregeling loopt mooi op schema, in het project groengas gaat ook steeds meer geld om en de zonneweide draait inmiddels en we gaan uit van een opbrengst van € 150.000,- in 2023.
De begroting wordt goedgekeurd.
d. WBTR (Wet Bestuur en Toezicht Rechtspersonen)
Deze nieuwe regeling is straks ook van toepassing voor WEN, we zijn al in gesprek met de notaris en er moeten nieuwe statuten gemaakt worden. Daarbij zal ook naar de zittingstermijnen van de bestuursleden gekeken worden. De (twee) zittingstermijnen van Pieter en Frans zitten er bijna op en de notaris adviseert, nu de PAW veel invloed heeft, te kijken naar de termijnen en de continuïteit.
7. Wat verder ter tafel komt
Frans; zaterdag 25 februari om half negen gaan we een nieuwe poging doen om de groenstrook bij de zonneweide aan te leggen, hiervoor zoeken we vrijwilligers om dan samen met Mark Veenstra (de hovenier) de struweel in te planten.
8. Sluiting
Om iets voor half tien sluit Pieter de vergadering en bedankt ieder voor zijn of haar inbreng en aanwezigheid.
Verslag ALV 17 oktober 2022 in de Swingel
Aanwezig: 40 personen
Verhinderd: 10 leden
1. Opening, vaststellen agenda
Pieter opent de vergadering en is blij met de grote opkomst, de aanwezigen pasten nog net in de achterste deel van de Taveerne.
2. Notulen ALV 29 juni 2022
Geen op- of aanmerkingen
3. Jaarverslag 2021
a. Bestuur
Pieter geeft een toelichting op het verslag en vindt dat we allemaal wel trots op elkaar mogen zijn met wat er in Wijnjewoude gebeurt om energie te besparen en op te wekken.
b. Besparen
Tina onze projectleider kan niet aanwezig zijn i.v.m. andere verplichtingen. Rigt geeft een toelichting aan de hand van een PowerPoint presentatie. Gaandeweg kwamen we er achter dat een persoonlijke benadering het beste werkt. Wie nu een aanvraag doet wordt persoonlijk gebeld en gezamenlijk wordt de aanvraag dan doorgenomen. We zijn ons ervan bewust dat dit heel veel tijd kost, maar zien ook dat het er soms toe lijdt dat mensen meer gaan doen om het energieverbruik naar beneden te krijgen. Veel mensen stellen het op prijs dat ze worden gebeld door Tina.
Inmiddels heeft 49% van de woningeigenaren een aanvraag ingediend en 9% van de huurders. Aangezien er al veel overleg is met de huurders en verhuurders verwachten we dat het percentage bij de huurders binnenkort ook echt gaat stijgen. Inmiddels is er voor ruim 2 miljoen euro geïnvesteerd om energie te besparen en op te wekken.
c. Duurzame opwek
Op de zonneweide wordt inmiddels druk gebouwd en hier komen we later in de vergadering op terug.
d. Groengas
Tjerk legt uit waar we staan en dat we de tijd meehebben want de vraag naar groengas stijgt steeds meer. De werkgroep Leefbaarheid 2 heeft onderzoek gedaan naar overlast en de meest haalbare locatie-optie en is voorlopig klaar.
Vraag van Marga; waarom subsidie in groengas steken, als de Tweede Kamer een motie heeft aangenomen om mestvergisting uit te sluiten van SDE++ subsidie. Hier hebben wij geen stem in en dat wordt daar bepaalt. Het kabinet kan ook anders besluiten dan de Tweede Kamer. De opmerking over de motie zal in het jaarverslag ‘22 worden toegevoegd.
Verder is er momenteel helemaal geen subsidie nodig voor het opwekken van groengas, maar we weten niet hoelang de gasprijs zo hoog blijft. Subsidie wordt er alleen verstrekt als de gasprijs lager is dan een bepaald bedrag dat door de regering wordt vastgesteld.
Vraag van René: wat is het nut en de zorg van ons en Klein Groningen, waarom centraal en niet op de boerenerven. De boerenbedrijven in Wijnjewoude en omstreken zijn veelal te klein om hier rendabel groengas uit mest te halen.
Vraag van Ronnie: waarom in Wijnjewoude centraal vergisten, dat gebeurt ergens anders ook niet. Deze aanname kopt niet. Er wordt inmiddels al op meerdere plaatsen centraal mest vergist.
Vraag van Ronnie: Marco Pool heeft ook een vergunning voor een mono mestvergister aangevraagd, lopen WEN en Marco elkaar straks niet voor de voeten? Niet dat wij weten.
Harm legt tot slot uit dat Nederland graag groengas wil en dat ook minister Jetten enthousiast is over mono mest vergisten om zo groengas te verkrijgen.
Marga vraagt om de ‘Bij deze inwoners zal groengas productie nooit draagvlak krijgen’ te schrappen. Dit wordt toegezegd
e. Jaarrekening
Sietze is in overleg met de accountant, het verslag van 2021 is akkoord, maar het commentaar is dat het allemaal wat scherper en overzichtelijker moet.
Vanuit de zaal zijn er verder geen vragen en wordt de jaarrekening akkoord bevonden. Er gebeurt heel wat bij de uitvoering van de PAW en daar gaat veel geld in om, hier komt een apart en duidelijk rapport van zodat het allemaal transparant is waar de PAW gelden naartoe gaan.
Het jaarverslag 2021 wordt vastgesteld met de toezegging dat de opmerkingen van Marga worden toegepast in de voortgangsrapportage groengas en dat de financiële rapportage in 2022 scherper zal zijn
4. Postcoderoos
Sietze legt uit dat de PCR (Postcoderoos) in 2019 is gekomen voor mensen die geen zonnepanelen op hun dak willen of kunnen hebben. De deelnemers krijgen de energiebelasting terug. Bij de aanleg hebben de deelnemers van de PCR besloten dat stroomopbrengsten ten goede komen aan WEN. In 2019 waren we er vanuit gegaan dat belastingen alleen maar stijgen en niet zullen dalen, maar ja, nu is door de overheid de energiebelasting op stroom gedaald.
In 2021 zat er € 28,50 energiebelasting op ieder certificaat, zo het nu lijkt zit er € 10,25 energiebelasting op ieder certificaat. Dit is fors minder, het bestuur stelt voor om het verschil uit te keren aan de deelnemers van de PCR. De deelnemers van de PCR hebben bij aanvang de stroomopbrengst geschonken aan WEN, in 2021 was dit ca. € 2.000,- en in 2022 verwachten we een opbrengst van € 20.000,-.
Vaag van Arie: in investeren en ondernemen zit toch altijd een risico en wat kost het WEN? Ja, klopt, de deelnemers van de PCR hebben indertijd met de coöperatieve gedachte de stroomopbrengst geschonken aan WEN de kosten zijn ca. € 6.000,-
Opmerking Margot; mensen die zelf zonnepanelen hebben die ondervinden ook wel eens problemen waardoor ze geen stroomopbrengsten hebben.
Opmerking Frits: WEN is een coöperatie en wat doet een coöperatie? Hierna hebben we gevraagd wie er voor was om de compensatie voor 2022 goed te keuren, hieruit bleek dat de meerderheid er voor was. Sietze gaat uitzoeken hoe het verder uitgevoerd kan worden.
Daarnaast heeft WEN het voornemen om de deelnemers de mogelijkheid te bieden hun pcr participaties terug te verkopen aan WEN.
5. De zonneweide
Tjerk geeft een toelichting. Inmiddels is er op last van de verzekering een hek omheen geplaatst en zijn ze begonnen met het plaatsen van de panelen. Als het goed is wordt het park nog in oktober op het net aangesloten. De totale kosten zijn ca. € 600.000,-
In overleg met de gemeente worden de kosten voorlopig betaald met geld dat in de pot voor de PAW zit en dat we momenteel nog niet nodig hebben. Voor het geld op de bank moeten we rente betalen en als we geld gaan lenen moeten we ook rente betalen, dus naar ons idee een mooie oplossing. De gemeente wilde wel een garantstelling, hiervoor hebben we contact gezocht met FSFE (Fûns Skjinne Fryske Enerzjy) en hier hebben we voor € 420.000,- geld gereserveerd. Mocht het zo zijn dat we het geld van de PAW nodig hebben, dan kunnen we daar geld lenen. De kosten hiervoor zijn eenmalig € 5.000,-. Maar tegen die tijd gaat het bestuur ook kijken naar andere investeerders. De opgewekte stroom hebben we voor € 0,17 per KWh voor een periode van 3 jaar verkocht aan Laadkompas.nl een onafhankelijk aanbieder van laadpalen.
Vraag van Willem; er staat in de presentatie dat we de eerste jaren erg veel afschrijven, klopt dat wel? Nee, dat klopt inderdaad niet, het woord ‘afschrijving’ had moeten zijn ‘aflossing’.
Vraag van Willem; gaat de interne lening van het PAW geld niet ten koste van de PAW? Nee, de PAW loopt tot 2028 en we hebben maar een deel van het geld toegekend en een deel nog niet. Dit komt op een later moment aan de orde.
Vraag van Marga; de zonnepanelen zouden op een hoogte van 2 meter komen en nu blijkt dat ze op 1,93 meter hoogte komen, waarom deze aanpassing? Dit heeft te maken met de zonnepanelen die erop komen te staan, deze hebben een iets hoger rendement als ze iets minder schuin worden geplaatst.
6. Pilot verduurzamen zonder eigen investering
Op de vorige ledenvergadering waren enkele mensen die zich hebben opgegeven om aan een pilot ‘verduurzamen zonder eigen investering’ mee te doen. Er is inmiddels een rondgang gedaan bij 7 adressen. Daaruit bleek dat geen geval het zelfde is en het zoeken naar een standaardoplossing dus ook niet van toepassing. Het gaat minstens zoveel om gedrag als om geldgebrek.
Er werden twee praktijkvoorbeelden besproken. De ene van een stel in een slecht geïsoleerd huis dat door bewust gedrag slechts 500 m3 gas verbruikt. Een ander voorbeeld betreft een huurder van Elkien die van mening is dat de verhuurder voor de verduurzaming moet zorgen.
Wat we hieruit geleerd hebben is dat een algemeen plan niet de juiste weg is maar dat we individuele gevallen willen begeleiden tot de juiste oplossing is gevonden.
7. Rondvraag
Marga: Krijgt de indruk dat de doelstelling in de voortgangsrapportage groengas is aangepast, want er staat niet meer in dat het gaat om mest uit postcodegebied 9241.
Het kan niet zomaar verdwenen zijn. We zoeken het uit en komen er op officieel op terug.
Resultaat: Gebleken is dat de formulering van de doelstelling onveranderd is. In de PAW aanvraag staat nergens dat de mest uit het postcode gebied 9241 zou moeten komen. Alleen ”Door deze aanpak wordt Wijnjewoude in 8 jaar fossielvrij. De inwoners gebruiken dan evenveel gas als er binnen het postcode gebied 9241 wordt opgewekt.”
Janny C.: is stroomopslag ook een punt van aandacht? Ja, hier kijken we wel naar, maar momenteel kan dit alleen nog voor de opslag van dag en nacht en dat gaat steeds beter. Maar in de zomer stroom opslaan en dan in de winter weer gebruiken is nog niet echt goed mogelijk voor een redelijke prijs.
Ronnie: klopt het dat er een nieuwe vergunning voor de zonneweide is aangevraagd en zo ja, waarom? Dat is omdat er andere panelen worden geplaats dan in de vergunning stond en de opstelling iets anders (minder schuin) is dan in de vergunning staat en dus moest er op last van de gemeente een nieuwe vergunning aan worden gevraagd.
Frans: binnenkort wordt de groenstrook naast de zonneweide ingeplant met heesters, wie wil er meehelpen om deze erin te planten? Vrijwilligers kunnen zich bij Frans melden.
Verslag ALV op 29 juni 2022 in de sportzaal van de Swingel
Aanwezig 45 personen (incl. bestuur)
Verhinderd: 5 leden
Opening
Pieter heet iedereen welkom en legt even uit dat we deze keer in de sporthal vergaderen omdat de vloer van de grote vergaderruimte er uit is i.v.m. renovatiewerkzaamheden.
Verslag Algemene Leden Vergadering 10 november 2021
– René Koopmans: in de notulen staat het aantal leden van WEN en het bestuur schermt hiermee dat alle leden het eens zijn met hoe het bestuur de verduurzaming in Wijnjewoude uitvoert. Pieter: het is niet dat het bestuur zich zo naar de buitenwereld presenteert, maar dat er een grote groep zich aansluit bij WEN om te laten zien dat Wijnjewoude samen werkt aan de verduurzaming van Wijnjewoude. Mocht de vraag worden gesteld; is iedereen het met het beleid eens laten we duidelijk horen dat niet alle leden altijd achter “alle” besluiten staan.
– René Koopmans; de vergister waarnaar in de notulen wordt verwezen past niet in het bestemmingsplan. Pieter: dit gaat over de vergister die Marco Pool van plan was te gaan bouwen. In de korte tijd die beschikbaar was, bleek het destijds niet mogelijk een gemeentelijke vergunning te krijgen.
– René Koopmans: waarom wordt de zonneweide niet verder met Soleila aangelegd?
Pieter: de aanwezigen op de vorige ledenvergadering hebben het bestuur het advies gegeven “let goed op bij wat je doet met zo’n samenwerking”. De daarop volgende gesprekken verliepen op een wijze waarbij wij ons steeds meer afvroegen, komt het wel goed. Op een bepaald moment is besloten om de samenwerking te beëindigen.
Inmiddels werken we samen met Siebert van der Veen en gaan we alles in eigen beheer uitvoeren.
– René Koopmans: in de vorige ALV is afgesproken dat de zin over steun van Plaatselijk Belang en Klein Groningen voor de aanleg van een monomestvergister, in het voortgangsverslag Groengas zou worden geschrapt. Toch staat het nu nog op wen.frl. Pieter: Het document is op 15 november 2021 aangepast naar de gemeente gegaan en op wen.frl aangepast.
Pieter benadrukt dat wij bij de verslagging van onze vergaderingen er niet op uit zijn juridisch verantwoorde formuleringen te gebruiken, maar dat deze een weerslag zijn van het proces.
Besparen
Tina geeft een korte samenvatting over hoe het besparen werkt en aanslaat in Wijnjewoude. Van de 850 waardebonnen zijn er inmiddels 300 aanvragen gedaan en ruim 200 zijn er uitgekeerd. In één jaar tijd is er voor ruim € 300.000,- uitgekeerd en is er door de bewoners voor meer dan € 1.000.000,- geïnvesteerd in energiebesparende maatregelen.
De tweede bijeenkomst over hybridewarmtepompen is heel goed bezocht en het aantal aanvragen voor het plaatsen van hybridewarmtepompen neemt sterk toe. Wijnjewoude doet het in verhouding tot de rest van Opsterland best goed op het gebied van energiebesparing.
Verder geeft Tina uitleg over hoe bewoners zonder eigen investering of lening toch hun huis kunnen verduurzamen met een hybride warmtepomp of zonnepanelen. Als voorbeeld illustreert ze dit met het aanbod van Econic. Dit bedrijf ontzorgt de bewoner volledig door financiering, installatie, beheer en onderhoud van de installatie op zich te nemen. De bewoner betaalt een maandelijks abonnementsbedrag dat lager is dan de feitelijke besparing op energiekosten. Zo bespaart de bewoner direct veel energie en heeft toch lagere energielasten.
De aanwezigen reageren positief op het idee en ook op de vraag van het bestuur of WEN zal kijken of een dergelijk ontzorgingsmodel ook in eigen beheer uitgevoerd kan worden. Daarvoor is dan wel meer menskracht nodig om te onderzoeken of en hoe het haalbaar is.
Een aantal aanwezigen (Willem van der Meer, Klaas de Boer, Afke de Jong en Alex van der Meer) meldt zich om de mogelijkheden in een werkgroep te gaan onderzoeken.
Marga Oosterveld merkt op dat je vooraf toch eerst een flinke investering in je huis moet doen voordat een warmtepomp rendabel wordt. Janny Janssen reageert dat een hybride warmtepomp juist geschikt is voor niet perfect geïsoleerde huizen. Ook zijn gewone radiatoren geen belemmering om ca 40% gas te besparen. Zij bespaart zelfs 70% gas.
Zonneweide
Tjerk geeft een toelichting op de stand van zaken. Na de kritische noot van de leden in de vorige vergadering mbt samenwerking en zeggenschap, zijn de gesprekken met Soleila hervat. Vervolgens heeft het bestuur besloten het heft toch weer zelf in handen te nemen en de samenwerking met Soleila te beëindigen. We zijn niet meer met een tweede partij in zee gegaan, maar omdat het WEN aan de benodigde technische en financiële deskundigheid ontbreekt worden we bij de realisatie ondersteund door Siebert van der Veen. Een man met veel ervaring die, vanwege de bouw van een groot project, ook nog eens tegen een scherp tarief weet in te kopen. Voor een kleine 600.000 euro kunnen we nu ons zonneveld realiseren.
Er is een huurcontract voor de duur van 25 jaar. Voor de eerste 15 jaar is er een SDE subsidie beschikbaar. Na 15 jaar draait de zonneweide verder zonder subsidie. Zo ontstaat er voor het dorp een mooie plus.
Het perceel is inmiddels voorbereid en de bouw staat half augustus gepland. De biodiversiteit wordt versterkt met de groeninrichting die in het najaar verder vorm krijgt.
Marga Oosterveld; als de zonneweide straks stroom aan het zwaar belaste net levert, heeft dat ook gevolgen voor de teruglevering van zonnepanelen van Klein Groningers? Frans: nee, de zonneweide wordt aangesloten op het 10.000 volt net en heeft geen invloed op het onderliggende stroomnet waar woningen op aan zijn gesloten.
René Koopmans: vraagt of, nu WEN de financiële risico’s draagt, de ledenvergadering niet moet besluiten over de financiering. Pieter: met mandaat van de vorige vergadering zijn wij zelf verder gegaan, maar we gaan het nakijken. Indien nodig komt er een ledenvergadering.
Penningmeester Sietze geeft toelichting op de plannen voor financiering en participatie. Voorlopig wordt de financiering gedaan uit nog niet benodigde PAW gelden. Zodra deze middelen voor PAW gebruikt moeten worden wordt de financiering afgedekt met een lening van het FSFE (Funs Skinne Fryske Energie). Ondertussen willen we bewoners de kans geven om in de zonneweide te participeren. Een gedegen participatieplan willen we graag opstellen met een uitgebreidere werkgroep met bewoners.
Op de vraag van Sietze of er hier mensen zijn die in deze werkgroep zitting willen nemen hebben zich enkelen gemeld.
Financiën
Sietze geeft een toelichting over het jaar 2021. Het gedetailleerde officiële jaarverslag is nog niet helemaal rond. Zodra het over enkele weken klaar is wordt deze op wen.frl gepubliceerd. René Koopmans wil graag een exemplaar. Staat genoteerd en wordt t.z.t. gemaild.
Sietze merkt op dat WEN blij is met alle vrijwilligersinzet. Zo wordt er bijvoorbeeld heel veel tijd gestoken in de uitvoering van de zelf ontwikkelde Stimuleringsregeling. Applaus uit de zaal.
Groengas
Tjerk geeft een toelichting. Groengas staat momenteel volop in de belangstelling, vooral ook bij de overheid. Er wordt veel tijd en energie gestoken in de plannen voor het opwekken van groengas. Zo is WEN regelmatig in gesprek met allerlei overheidsinstanties en bedrijven. Ook de gemeente Opsterland heeft in het coalitieakkoord geschreven dat er op meerdere plaatsen in de gemeente groengas zal worden geproduceerd.
René Koopmans: hoe zit het met de SDE voor WEN, klopt het dat deze er nog niet is voor WEN? Tjerk: klopt, er wordt gewerkt aan een passende SDE subsidie en zo het er nu uitziet zal die er wel komen.
René Koopmans: groengas centraal vergisten heeft geen toegevoegde waarde. Kijk eens naar andere alternatieven of ga met boeren in gesprek. Pieter: Deze opmerking staat genoteerd. Er zijn heel veel deskundigen en iedereen heeft een mening en dat mag.
Marga Oosterveld: wacht Nederland wel op groengas? Ik heb de indruk dat de toekomst waterstof wordt. Prijs van groengas is gekoppeld aan aardgas, dus we schieten er niets mee op. Ga terug naar het doel van WEN: isoleren! P
Tjerk: drie koeien produceren genoeg groengas voor één huishouding voor een heel jaar en dat spreekt ons wel aan. Bovendien worden GVO’s (Garantie Van Oorsprong) voor monovergisting steeds meer waard. Er zijn al monomestvergisters die rendabel zijn en geen subsidie meer nodig hebben. hoog.
Arie van Dijk: wat betekent de discussie over de stikstofproblematiek voor het WEN plan? Tjerk: Wij zijn ook voor weidegang. En zelfs al zou de veestapel worden gehalveerd, dan hebben we nog steeds voldoende mest voor groengas en de vraag hiernaar blijft.
Pieter: Maandagavond hebben wij een mail gekregen van Klein Groningen en we hebben begrepen dat er een commissie ‘mestvergister’ is ingesteld. Wij willen graag kennismaken en zullen de commissie uitnodigen voor een gesprek. We vinden het geen goed idee om dat tijdens een ledenvergadering te doen.
Op verzoek van de afzenders heeft WEN de brief doorgestuurd naar de leden. Tjerk: De brief is ook doorgestuurd naar de voorzitter van de werkgroep Leefbaarheid 2 omdat de schrijvers zich daarvoor aanmelden.
Harm de Kroon: Werkgroep Leefbaarheid 2 is destijds ingesteld door de gemeente. De wethouder heeft buurten aangeschreven en hen gevraagd deel te nemen. Daar is geen gebruik van gemaakt. De leden, waaronder Clemens v.d. Brink uit Klein Groningen, nemen op eigen titel deel.
De werkgroep Leefbaarheid 2 is begonnen met het onderzoeken van de mogelijkheden van negen locatie-opties. Al die opties sneuvelden op rentabiliteit met als conclusie dat centraal op de rwzi de meeste kans van slagen heeft. Het is nu aan WEN om door deskundigen te laten onderzoeken of op die locatie groengasproductie via monomestvergisting mogelijk is zonder overlast (m.n. geluid en verkeer).
Pieter: De uitkomsten zullen aan de werkgroep Leefbaarheid 2 ter beoordeling worden aangeboden.
René Koopmans: In 2020 zei de voorzitter ‘als mensen het niet willen dan komt’t er niet’.
Pieter: ik sta voor mijn woord, maar we moeten het wel over de feiten hebben! Dat heb ik telkens gezegd. Dit najaar hopen we alle feiten boven water te hebben.
Het is belangrijk dat we met elkaar in gesprek blijven, de feiten onder ogen zien en dat de feiten helder zijn!
Ook de gemeenteraad zal worden geïnformeerd.
Het veelomvattende project blijkt voor tegenstellingen in het dorp te zorgen, wat bepaald niet de bedoeling is. Daarom is het heel belangrijk dat we met elkaar in gesprek blijven.
Rondvraag
Arie van Dijk: Komt businesscase zonneweide nog een keer terug bij de leden? Pieter: we zoeken op of instemming van de ALV noodzakelijk is. Ondertussen willen we graag mensen om een participatieplan mee uit te werken.
René Koopmans: In PAW aanvraag staat dat SDE nodig is voor mestvergister. In een nieuwsbrief staat dat het er niet komt. Pieter: zoeken we uit. Resultaat: WEN heeft eerder gepubliceerd, dat er geen extra subsidies komen, maar de huidige SDE++ regeling blijft voor monomestvergisting in stand en wordt mogelijk zelfs uitgebreid.
Marga Oosterveld: wij willen de gevoelens van Klein Groningen delen met het dorp, maar mogen niet meer publiceren in de Ban. Als je denkt waarom horen we niet meer van jullie, dan is dit de reden.
Marga Oosterveld; bij Wetterskip Fryslân wordt inmiddels gewerkt met een nieuw type batterij om stroom op te slaan, de informatie hierover zal ze naar Frans mailen.
Jan van der Lei: als er geen centrale monomestvergister komt, wat doen de boeren dan? Gaan ze groengas maken of het biogas omzetten naar stroom? Pieter: Wat de boeren doen moeten we afwachten, daar gaat WEN niet over. Boeren zijn zelfstandige ondernemers, die hun eigen keuzes maken. Onderzoek heeft uitgewezen dat de boerenbedrijven in Wijnjewoude te klein zijn om zelf groengas te produceren. Voor de warmtetransitie is groengas nodig.
Huurder: heb met instemming van Elkien zonnepanelen gekocht. Nu krijg ik maar 1700 ipv 2000 euro uit de Stimuleringsregeling. Pieter: voor zonnepanelen geldt een vergoeding van 50%. Je houdt dus nog 300 euro over voor een andere besparingsmaatregel.
Verslag Algemene ledenvergadering van woensdag 10 november 2021
Aanwezig: 28 WEN leden en belangstellenden incl. vertegenwoordiging gemeente en Soleila
Bericht van verhindering ontvangen van 9 leden.
Welkom
De voorzitter heet iedereen van harte welkom en constateert dat er een goede opkomst is. Hij stelt de mensen die aan de tafel zitten voor. Dat zijn Tjerk Sinnema als programmamanager, Tina Hulst is de projectleider en Geertruida Poelstra is de notulist en administratief medewerker bij WEN.
Notulen ALV 15 maart 2021
Er wordt opgemerkt dat de elektrische auto voor de supermarkt rijdt.
De bijeenkomsten voor de buurtverenigingen zijn gestart, dat gaat in een gestaag tempo.
In maart zal er een extra informatie avond komen betreffende de hybride warmtepomp. De subsidie hiervoor wordt in 2022 verhoogd.
Hierna worden de notulen doorgenomen en goedgekeurd.
Jaarrekening 2020
De jaarrekening wordt toegelicht door Tjerk en daarna goedgekeurd. We kunnen constateren dat we er goed voor staan. De vergadering verleent het bestuur décharge voor het gevoerde beleid.
Bestuurswissel
Jaap treedt af als penningmeester. Er wordt waardering uitgesproken voor zijn inzet. Hij wordt hartelijk bedankt met bloemen en applaus. Hierna neemt Jaap zelf nog even het woord en geeft aan zijn periode met WEN positief te kunnen afsluiten.
Het bestuur heeft Sietze Hospes benaderd en gevraagd of hij bereid is de nieuwe penningmeester te worden. Hij neemt graag deze functie aan en voelt zich vereerd. Hij wordt met algemene stemmen gekozen.
Voortgang Proeftuin Aardgasvrije Wijken
De aftrap van de PAW is geweest op 3 april 2021.
Tjerk meldt dat er gestaag wordt doorgewerkt aan de voorbereiding van groengas. Het accent ligt bij de werkgroep Leefbaarheid 2 en de lobby voor het verkrijgen van een passende SDE++
Besparen
De regels voor het aanvragen van de stimuleringsbijdrage zijn enigszins aangescherpt. De bestaande regel om eerst aan te vragen en wachten op goedkeuring om daarna uit te voeren worden strenger gehanteerd. Met als doel met elkaar in gesprek te kunnen gaan over de te nemen stappen.
Tina geeft een evaluatie over besparen, er zijn tot 1 oktober +/- 150 aanvragen geweest. In de 5 weken erna zijn er nog 48 nieuwe binnengekomen. Pieter geeft aan dat deze aantallen boven verwachting zijn.
Vragen en antwoorden;
Vraag: Hoe gaat WEN om met mensen die niet de financiële middelen hebben?
Antwoord: Hoewel dit niet de eerste opdracht voor WEN is, gaan we kijken naar een aangepaste financiering middels de gemeente. Er bestaat ook een landelijke regeling duurzaamheidslening.
Vraag: Kunnen jullie iets doen voor de mensen die niet de middelen hebben en niet willen/kunnen lenen?
Antwoord: WEN is bereid mensen te helpen, we gaan kijken wat we voor die mensen kunnen betekenen.
Vraag: Waarom is gekozen voor dit systeem voor de PAW-gelden i.p.v. €4.000,00 per adres?
Antwoord: Deze afspraken zijn gemaakt omdat het hier gaat om een traject van in totaal 8 jaar. Het is dan niet verstandig in het eerste jaar al je geld uit te geven. De eerste termijn loopt tot 31 december 2023. Daarna kunnen er nieuwe regelingen komen. De ALV heeft eerder dit beleid goedgekeurd.
Tina geeft aan dat de ervaring leert dat de financiën meestal niet het probleem zijn, het gaat meer om de bewustwording van besparen.
Groengas
Er zijn twee opmerkingen binnengekomen over een passage in het voortgangsverslag dat gaat over de klankbordbijeenkomst op 1 september met bewoners uit een 9-tal buurten. Het bestuur verwijdert de passage “Bij de vertegenwoordigers van Plaatselijk Belang en de buurtverenigingen bleek ook deze keer draagvlak voor het plan van WEN om als Wijnjewoude aardgasvrij te worden door het winnen van groengas uit de mest van Wijnjewoudster boeren”. Deze zin kan verkeerd geïnterpreteerd worden. De nieuwe samenvatting wordt aan de gemeente verstrekt en op wen.frl gepubliceerd.
Vervolgens wordt er gediscussieerd waarbij de gemoederen hoog oplopen. Er worden harde verwijten gemaakt aan het bestuur.
Voorlopig is het wachten op de voortgang van werkgroep Leefbaarheid 2. Na hun rapportage aan de omwonenden en het dorp zal duidelijk worden welke de verstandige vervolgstappen voor WEN zijn.
Op de vraag of er een veehouder is, die een mestvergister op zijn erf wil, komt er een positief antwoord en is onderzocht, maar bleek niet mogelijk door de gemeentelijke voorschriften.
Zonneweide-Soleila
Tjerk vertelt dat er voor de vraagstukken die er zijn met betrekking tot de zonneweide, de aanleg, de technische- en bouwexpertise, samenwerking is gezocht met Soleila.
Bastiaan Visser stelt Soleila voor. Soleila bestaat inmiddels 3 jaar, zij huren een dak of een stuk land. Ze zijn volop in bedrijf en er zijn voor 220 MW aan veldprojecten in ontwikkeling.
De zonneweide van WEN is niet gerelateerd aan de PAW en is niet aanbesteding plichtig. WEN heeft wel met meerdere partijen gesproken. In de samenwerkingsovereenkomst is een verdeling afgesproken van 51% voor Soleila en 49% voor WEN, hier is voor gekozen om beslissingen te kunnen nemen.
De samenwerkingsovereenkomst wordt aangenomen en na stemming wordt vastgesteld, dat het bestuur mandaat krijgt om verdere voorwaarden uit te werken, waaronder dat de afspraak met omwonenden gerespecteerd wordt. Het bestuur wordt gevraagd extra aandacht te besteden aan de 51-49 verhouding en te bewaken, dat WEN zich niet uitlevert aan Soleila en daarna niets meer te zeggen heeft.
Meten = weten
Na de pauze presenteren Tina en Rigt de EARN-E verbruiksmonitor.
Dit is een app die gratis beschikbaar is voor alle adressen in Wijnjewoude mits je je verbruik gaat delen met WEN. Hiermee kunnen we de resultaten meten van alle genomen maatregelen. Hoeveel gaan we als dorp gezamenlijk besparen?
Wat je hiervoor nodig hebt is een smartphone en een slimme meter in je meterkast. Inmiddels hebben 22 inwoners de app al in gebruik. Inwoners kunnen een pakketje afhalen bij Frans Pool.
Janny demonstreert een “Stand-by Stopper”, dit zijn een paar stekkers die je op afstand kunt bedienen en geschikt zijn om apparaten af te sluiten die normaal in de stand-by stand blijven staan. Ze zijn alleen te koop bij Hornbach, maar Janny heeft een voorraadje meegenomen. Dus als u er snel bij bent heeft ze misschien nog een setje op voorraad.
Rondvraag
Janny Janssen geeft aan dat er nog 8 zonnepanelen beschikbaar zijn in het postcoderoosproject. Voor meer informatie kunt u bij haar terecht.
Sluiting
Pieter sluit de vergadering.
Het was een enerverende avond.
Verslag Algemene ledenvergadering WEN, dd 15 maart 2021
Digitaal aanwezig: 43 personen inclusief het WEN-team.
1. Opening en mededelingen
Welkom aan iedereen op deze belangrijke online WEN-ALV.
Mededeling door Frans Pool (secretaris WEN):
Voor elke klant van Energie VanOns ontvangt WEN een jaarlijkse vergoeding. Deze vergoeding heeft WEN apart gezet en we zijn opzoek gegaan naar een bestedingsdoel. Het WEN-bestuur heeft het volgende idee: Er zijn allerlei ontwikkelingen rond de dorpswinkel. Als deze weer open gaat wil WEN geld beschikbaar stellen voor het laten rijden van een elektrische auto voor het bezorgen van de boodschappen in het dorp voor de duur van één jaar. Marianne Hulsberg is namens het team van de dorpswinkel erg blij met deze actie.
En op dit moment hebben we 49 klanten bij Energie VanOns, die zich verbonden hebben aan WEN. Voor de 50ste klant hebben we een mooie attentie in het verschiet.
2. Bestuurszaken
2.a. Notulen van 16 september.
Geen vragen/opmerkingen, dus hiermee geaccepteerd.
Update van Harm de Kroon (projectleider groengas):
In het verslag van de vorige vergadering is uitvoerig stil gestaan bij de mogelijke overlast voor omwonenden van groengas productie door mono mestvergisting. Namens de Werkgroep Leefbaarheid rapporteerden Arjen Bosch en Alfred Nijenhuis dat overlast kan worden voorkomen als de nieuwste technieken goed worden toegepast.
Dat was in september vorig jaar. Nu even een update.
Sinds juli vorig jaar is de gemeente drie of vier keer in gesprek geweest met Klein Groningen, De Westkant en WEN. Het was de bedoeling van de Gemeente om zekerheid te krijgen over hoe je overlast voor omwonenden kunt voorkomen en om De Westkant bij het overleg te betrekken. De Gemeente is nog in beraad, maar er is al wel afgesproken dat WEN en de omwonenden verder kunnen gaan met de werkgroep Leefbaarheid. Dat wordt dan een soort werkgroep Leefbaarheid 2.0 Daar kunnen alle buurten waar mogelijk een vergister komt aan meedoen. Arjen Bosch van de KNMH zal als onafhankelijk voorzitter in opdracht van de omwonenden het initiatief nemen. Met die groep zal WEN alle stappen die bij de groengas productie worden gezet gaan bepraten. Ook wordt daar besproken welke onderzoeken er nog gedaan moeten worden om zekerheid te krijgen rond mogelijke overlast. Dat zal vooral concreter worden als duidelijk is welke installatie waar komt. Dan is concreter technisch onderzoek mogelijk. Dat is de route die WEN ook graag wil en wij denken dat de Gemeente daar ook voor kiest. Jammer genoeg heeft De Westkant gezegd dat zij niet mee gaan doen aan het overleg. Dat is jammer, maar ze kunnen natuurlijk altijd nog in stappen.
2.b. Financieel jaaroverzicht 2020 en begroting 2021
Update door Tjerk Sinnema (Programmamanager):
We hebben 2020 positief afgesloten. De jaarcijfers zijn nog niet uitgewerkt in de jaarrapportage. Dit is vertraagt in verband met de overgang van het kleine budget in 2020 (3 partijen hebben toen subsidie gegeven) naar de nieuwe PAW situatie in 2021. Deze nieuwe PAW situatie is nog niet helemaal duidelijk, daarom presenteren we op dit moment nog niets. Proeftuin is toegekend, maar de definitieve samenwerkingsovereenkomst met de gemeente Opsterland is er nog niet.
Begroting 2021 gaat er goed uitzien als samenwerkingsovereenkomst zijn beslag krijgt.
2.c. Herbenoeming Michel Scherpenzeel
Er hebbe zich geen tegenkandidaten gemeld. Michel geeft aan zin te hebben om er nog 4 jaar tegen aan te gaan. Quote van Michel: “Ook mijn leeftijdscategorie kan veel betekenen in de energietransitie”. De vergadering gaat unaniem akkoord met de herbenoeming van Michel.
3. Wijnjewoude Proeftuin Programma Aardgasvrije Wijken
3.a. Samenwerkingsovereenkomst met Gemeente
We zijn nog druk in gesprek met de Gemeente.
Er komen geen vragen en/of opmerkingen met betrekking tot de samenwerkingsovereenkomst.
3.b/c/d. Plan van Aanpak Besparen/ Stimuleringsregeling Energiebesparing/Start 3 april, “een tipje van de sluier”
Tina Hulst (Projectleider Besparen) neemt de vergadering mee in het Plan van Aanpak (PvA), de stimuleringsregeling en een “tipje van de sluier” rond de opening op 3 april aan de hand van de presentatie van Tina.
Er sinds de laatste ALV in de sporthal in september veel gebeurd. Het PvA is op de “WEN-manier” van werken tot stand gekomen met veel feedback uit het dorp. De basis van het plan is: bewustzijn op energiegedrag bij de inwoners, Isoleren en hybride warmtepompen. De regie en verantwoordelijk voor het besparen op het gasverbruik ligt bij iedere inwoner zelf, dat is het uitgangspunt van het plan. WEN wil zo veel mogelijk aansluiten bij de vraag van de inwoner. Waarbij we op basis daarvan samen de antwoorden willen vinden, blijven uitproberen, feedback ophalen om uiteindelijk meters te maken in de gasbesparing.
De kern van het PvA is “WEN komt bij je langs”. De komende 2 jaar zal dat in 3 fases met het dorp opgepakt worden. De 1ste fase begint al heel snel bij de opening op 3 april. De WEN-website is dan aangepast en inwoners kunnen de aanvraag voor een stimuleringsbijdrage aanvragen en aan de slag gaan. De 2de fase is de buurtaanpak waarbij buurten/ buurtverenigingen gezamenlijk aan de slag kunnen gaan met zo nodig ondersteuning vanuit WEN. En als laatste de 3de fase die nog niet concreet is maar die ingevuld zal gaan worden aan de hand van de ontwikkelen en de behoeftes. Vier werkgroepen zijn bezig dit voor te bereiden: opening, stimuleringsaanvragen plus administratie, website en informatie en de werkgroep huurders.
De beschikbare PAW-gelden worden op basis van de ontwikkelde stimuleringsregeling aangevraagd door de inwoners van Wijnjewoude. De regeling loopt van 1 april 2021 t/m 31 december 2023 en het aanvragen moet digitaal via de website van WEN gebeuren. De regeling is gebaseerd op de doelstellingen van de PAW en WEN; energiebesparing met name besparing op aardgas, voor iedere inwoner, eerlijk, vanuit de visie van de bewoner en basis van de energieladder: eerste isoleren, duurzaam verwarmen, duurzame elektriciteitsopwekking en mogelijke -opslag en energiezuinige apparaten.
Hiermee wordt de helft van het PAW-budget toegezegd aan het dorp. Na 2023 gaan we bekijken wat het effect is geworden en hoe de resterende middelen ingezet worden.
Een deel van de inwoners zal zelfstandig een aan voor de stimuleringsaanvraag doen. Een ander deel middels de buurtaanpak. In deze fase gaan we samen met de inwoners in samenwerking met de buurtverenigingen de inwoners helpen en stimuleren om in actie te komen. Samen met je buurtgenoten aan de slag met energie besparen.
Het aspect “leren” is een belangrijk onderdeel van de Proeftuin, dat een belangrijke reden waarom het Rijk dit geld beschikbaar stelt. Daarom werkt WEN ook samen met de RUG en zullen we ook op basis van vragen uit het dorp en ontwikkelingen in het dorp acties gaan uitzetten voor bepaalde buurten (op verzoek) of mogelijk voor het hele dorp. Essentieel blijft dat de regie bij de inwoner blijft.
We doen het samen met en voor jullie, de inwoners. Inmiddels zijn er 5 energiecoaches opgeleid in samenwerking met de Gemeente die jullie kunnen helpen met het zetten van de eerste stappen. Voor meer complexere zaken hebben we de energieadviseurs. Daarnaast is er het WEN-bespaarteam en bestuur om jullie bij te staan. Iedereen stimuleren is het doel, dus mensen ook helpen om tot goede aanvragen te komen.
Op 3 april is de officiële opneming van de Proeftuin Aardgasvrije Wijken van Wijnjewoude. Door corona is als online te volgen via de livestream verzorgt door SA!. Om 11 uur start het programma dus online. Laat je verrassen en zie hoe de € 2.000.000 PAW-subsidie voor jullie in de vorm van 1.000 waardebonnen van € 2.000 elk het dorp wordt binnengereden.
Vervolgens worden er een aantal vragen gesteld die door het team worden beantwoord:
V: Komen eerder gedane Investeringen ook in aanmerking voor de stimuleringsbijdrage?
A: Nee, alleen investering/uitgaven gedaan na 1 april 2021 komen in aanmerking.
V: Ik pleit voor de mogelijkheid om regelingen te combineren en waar al grote stappen zijn gemaakt te gaan voor 100% bijdrage. Dit verzoek voor een bijdrage van 100% wordt later ter stemming gebracht en haalt het niet.
A: Andere subsidies doen wel mee. Subsidies stapelen mag en van de resterende investering wordt 75% of 50% vergoed.
V: Wij zijn voornemens een gedeelte van ons platte dak beschikbaar te stellen voor onze buren om zonnepanelen aan te schaffen. Kunnen zij daar dan ook de waardebon voor gebruiken?
A: Degene die betaalt voor de panelen krijgt de bijdrage. Dus ja, je buren kunnen hun waardebon daarvoor verzilveren.
V: Als ik (verder) ga isoleren, geldt dat dan als gasbesparende maatregel?
A: Ja
V: Ik kook op gas maar wil overstappen naar elektrisch (inductie). Ik ga dan dus gas besparen. Welke vergoeding krijg ik daarvoor 50% of 75% ?
A: 75%
V: Moeten werkzaamheden worden uitgevoerd door bedrijf of kan ik rekening materiaal opvoeren.
A: Aansluiten bij wensen van bewoner, dus rekening van materiaal is prima.
V: Hoe komen we in contact met de energie coaches? Praktisch (telefoonnummer / email adres).
A: de WEN-website wordt verder bijgewerkt waaronder dit. Op dit moment ook via het algemene WEN-adres: info@wen.frl .
V: Als er meerdere mensen hetzelfde willen kunnen jullie dan gezamenlijk inkopen?
A: Nee, WEN wil dat bij de bewoners neerleggen, zodat mensen gezamenlijk iets doen.
V: Als ik een bijgebouw wil isoleren geldt daar de subsidie ook voor?
A: Ja, als er verwarming inzit maar huis eerst.
V: als je zelf materialen aanschaft moet de rekening dan op naam zijn?
A: Ja, ook bouwmarkten bieden deze service wel.
Opmerkingen:
– Bij combineren met ISDE moeten de werkzaamheden uitgevoerd worden door een bedrijf.
– Voor degene die (al) verwarmen op pellets, er is een groep mensen uit Wijnjewoude en omgeving die samen inkoopt direct uit Polen. Hierbij gaat het om de pellets zelf (niet de installatie van een pelletketel). Meer info via Dirk Westra van Holthe 06-12580156.
– Jaap Laanstra (namens het WEN-bestuur): In uitzonderlijke gevallen kan het WEN-bestuur een uitzondering maken op de regeling. Maar de minimale eigen bijdrage van 25% blijft daarbij intact. Iedereen stimuleren is het doel, dus mensen ook helpen om tot goede aanvragen te komen.
4. Rondvraag
-Margot Witlox: Zorgvuldigheid met mestvergister moet een belangrijk punt van aandacht blijven. Zie het Tv-programma de vuilnisman. Reactie Marco Pool: Dat ging over een co-vergister en niet over een mono mestvergister.
Sietze Hospes: kun je nog iets zeggen over de zonneweide? A: 30 november is de subsidie aanvraag ingediend bij RVO en we wachten nog op antwoord.
Liesbeth Kradolfer: Enige tijd terug was er in het nieuws dat het net overbelast is bij overmatige productie in dezelfde regio. Zijn we er zeker van dat we niet dezelfde problemen krijgen wanneer Wijnjewoude massaal eigen stroom gaat produceren? A: Dat risico zit er zeker in, maar we zijn ook in gesprek met Liander om dit te onderzoeken en voorkomen. Daarnaast komt ook steeds vaker de oproep om energievretende activiteiten op deze piekmomenten te doen, zoals je elektrische auto laden.
Marco Pool: geldt dat dan niet voor een zonneweide? Nee, in mindere mate omdat de zonneweide wordt aangesloten op met middenspanningsnet (huishoudens zijn aangesloten op het laagspanningsnet) en begrenst wordt.
Janny Jansen: Wie wil helpen met het maken van filmpjes van besparingsmaatregelen in Wijnjewoude?
5. Sluiting
Verslag Algemene ledenvergadering WEN, dd 16 september 2020 (vastgesteld in ALV 15 maart 2021)
Aanwezig: 43 personen.
Gasten: Arjen Bosch en Kees de Boer KNHMF, Alfred Nijenhuis Arcadis; Nynke Bijstra en Wim Wierda Gemeente Opsterland; Arend Waninge en Siebe Kuipers, SA!
1. Opening en mededelingen
Speciaal welkom aan: Arjen Bosch en Alfred Nijenhuis, die de conclusies van de werkgroep Leefbaarheid gaan presenteren. Daarnaast hebben we nieuwe mensen van het WEN-team, Tjerk Sinnema, Tina Hulst en stagiaire Evert Bok.
Bijzondere ledenvergadering i.v.m. Covid-19 dus speciale regels. Er staan microfoons en Siebe van Sa! verzorgt een livestream dus iedereen kan alles volgen.
2. Presentatie van conclusies werkgroep Leefbaarheid
De werkgroep Leefbaarheid heeft bestaan uit vertegenwoordigers van buurtvereniging Klein Groningen en WEN. Actiegroep Westkant is geen Mestkant heeft ervoor gekozen niet te participeren in de werkgroep. De werkgroep presenteert zich nu autonoom, het is geen WEN-actie.
Arjen Bosch stelt zich kort voor als vrijwilliger bij de Koninklijke Nederlandse Heide Maatschappij foundation (KNHMF). Hij vertelt iets over de historie van de Koninklijke Heidemij en het ontstaan van de KNHMF. De vrijwilligers van de KNHMF spelen een rol als adviseur/bemiddelaar bij vooral planologische geschillen tussen burgers en overheden. Deze adviseurs werken altijd in duo’s, daarom is Kees de Boer ook aanwezig namens de KNHMF.
Het contact tussen WEN en de KNHMF is ontstaan op initiatief van WEN omdat er veel bezwaren ontstonden tegen de plannen van WEN. Arjen heeft zich de materie eigen gemaakt. Daaruit trok hij de conclusie dit niet iets is voor de KNHMF, want daar ligt de nadruk op de verhouding tussen burgers en overheden. Dat is hier niet aan de orde. Dit betreft meer een probleem tussen burgers onderling.
Arjen heeft toen de ALV van de buurtvereniging Klein Groningen bezocht. En daar de vraag voorgelegd: Willen jullie ondersteund worden in het gesprek met WEN? De conclusie was dat men dat wilde en dat men graag gebruik wilde maken van de specialistische kennis van de KNHMF.
Het werd duidelijk dat de belangrijkste vraag voor KG was: Hebben wij geen overlast als er een mestvergister komt? De onderwerpen die benoemd werden zijn: geur, geluid, licht, verkeersbewegingen, gezondheid, landschap en de waarde van het onroerend goed.
Iedereen was het erover eens dat er geen overlast moet ontstaan op deze onderwerpen en daarmee is in feite de opdracht voor de werkgroep geformuleerd. De werkgroep is samengesteld uit de volgende personen: Arjen Bosch (KNHM), Alfred Nijenhuis (expert van Arcadis), Clemens van den Brink en Marga Oosterveld namens Klein Groningen (KG), Rigt Bosma en Harm de Kroon namens WEN.
Het resultaat van de bevindingen van de werkgroep is voor de zomer gepresenteerd en besproken in de besturen van KG en WEN. Beide besturen hebben verantwoordelijkheid genomen voor de inhoud van de rapportage. Op 29 augustus is de rapportage gedeeld met de leden van buurtvereniging KG en dat gebeurt vanavond gebeurt in deze ledenvergadering van WEN.
Rapportage Werkgroep Leefbaarheid.
Door Alfred Nijenhuis van ingenieursbureau Arcadis (in opdracht van buurtvereniging Klein Groningen)
De grote punten die op de agenda stonden waren mogelijke overlast van geur, geluid, licht, verkeersbeweging, gezondheid, aantasting van landschap en uitzicht en de waarde van het onroerend goed van omliggende huizen. Tijdens de gesprekken kwam veiligheid er nog bij.
Deze punten worden belangrijk gevonden. We gaan ze een voor een langs in volgorde van belangrijkheid. Er is een onderlinge samenhang.
Geur
De essentie van een mono mestvergister is dat het een gesloten systeem is waarbij geur binnen het systeem blijft. Die geurcomponent (hoofdzakelijk methaan) willen we juist optimaal vangen om Wijnjewoude energieneutraal te maken. Met technische aanpassingen bij transport is de geurcomponent goed beheersbaar. Ook het uitrijden van digestaat is nagenoeg geurloos.
Geluid
Geluid is goed te managen. Het meeste geluid wordt veroorzaakt met pompen. WEN heeft als nadrukkelijke wens uitgesproken om elektrisch transport te gebruiken. Ook het pompen gaat dan elektrisch, dus geluidsarm. En het is duurzamer.
Licht
Hierover was de werkgroep snel klaar. Het licht is ‘s nachts gewoon uit. Bij evt. calamiteit kan het korte tijd aangaan.
Gezondheid
De mest wordt centraal verzameld en gaat door een vergister met hoge temperatuur zodat ziektekiemen worden gedood.
Landschap en uitzicht
Als er een keuze wordt gemaakt voor aard en omvang van de installatie kan de optimale landschappelijke inpassing met omwonenden besproken worden. Bij de uitwerking kun je ervoor zorgen dat het plan er maatschappelijk goed uitziet vanuit verschillende zichtlijnen.
In het geval van een centrale vergister op de oude rwzi, is het bestaande bos goed te gebruiken om de installatie aan het zicht te onttrekken.
Waarde onroerend goed
Er ligt een bestaande milieuvergunning op de rwzi (gaat uit van milieubelasting). Een nieuwe functie van de locatie kan effect hebben. Maar belangrijker is dat er vanuit gegaan wordt dat een aardgasvrij Wijnjewoude ook een verhogend effect kan hebben op de waarde van onroerend goed. Het wordt bijzonder lastig aan te tonen of en welk effect er eventueel zal zijn voor direct aanwonenden.
Veiligheid
Het gaat bij een vergister om methaan, wat niet ongevaarlijk is. Het kan exploderen. Veiligheid is daarom een integraal aspect binnen de vergunningverlening. Dat betekent dat er een soort affakkel installatie komt, zodat er geen methaanwolk in de omgeving kan komen. Bij deze noodvoorziening staat niet continu een vlam te branden.Ook de veiligheidscontouren om de installatie heen moeten aan bepaalde eisen voldoen. Dat geldt ook voor verkeer. Het moet niet zo zijn dat verkeersmaatregelen op de ene plaats ergens anders onveilige situaties veroorzaken. Daar zal nadrukkelijk op gehandhaafd worden.
Verkeer
We hebben vier vervoers-scenario’s gemaakt. Twee voor een centrale mestvergister en twee voor decentrale vergisters. Elk met een kleine (15 m3) en een grote (36m3) auto. Zie de kaartjes. Momenteel is er discussie over evt. omleggen van route over het bedrijven terrein.
Vervoersplan
Er is nadrukkelijk gesproken over de handhaving van een gezamenlijk vast te stellen vervoersplan. Omdat omwonenden hier met een organisatie als WEN spreken kunnen we de afspraken in een privaatrechtelijke overeenkomst vastleggen. Dat is veel beter te handhaven dan via de gemeente.
Kleine en grote vrachtauto
Een kleine vrachtauto zorgt onherroepelijk voor veel meer transportbewegingen. Echter er zijn ook voordelen:
• Het zal een dusdanige hoeveelheid werk opleveren dat een chauffeur uit het dorp daar een volwaardige baan in kan vinden.
• Je hoeft dan niet elke week weer het vervoersschema uit te leggen.
• De kans dat je een kleine elektrische vrachtauto kunt ontwikkelen in groter dan een hele grote.
• Vanwege het beperkt gewicht dreunt een kleine vrachtauto minder.
Je kunt dus een afweging maken tussen minder transportbewegingen of andere voordelen.
Vervolgens worden er een aantal vragen gesteld die door Alfred Nijenhuis beantwoord zijn.
V: Gaat het bij de vervoerbewegingen alleen om aanvoer van mest of ook om afvoer van digestaat?
A: Ja, beide. Met WEN is namelijk besproken dat vrachtauto’s met retourvracht gaan rijden. Dus als ze mest aanleveren leveren ze in de retourvracht digestaat mee terug naar de boer.
V: Op de kaartjes van de vervoersscenario’s staat de rode pijl voor onveilig, de groene pijl is veiliger. Is het mogelijk om te rijden via het industrieterrein?
A: Juist die oplossing heb ik voorgesteld en dat stuitte op veel verzet. Dus dit is een bespreekpunt.
V: WEN streeft naar 1.000.000 m3 groen gas. Is het aantal vervoersbeweging gebaseerd op wat er voorhanden is aan mest of voor die 1.000.000 m3?
A: Op wat er voorhanden is omdat nu nog niet bekend is van welke bedrijven de extra mest komt.
V: Welk volume aan groengas kan worden geproduceerd met dit mestaanbod?
A: 20 % te kort. Dus er zijn meer vervoersbewegingen nodig. Maar hoeveel en waar is nu nog niet vast te stellen. Zodra het plan concreet wordt is wel duidelijk dat meer boeren bereid zijn om mee te doen. Dus we kunnen koersen op die 1.000.000 m3. Er is genoeg mest beschikbaar in de omgeving van Wijnjewoude.
V: Heeft de vergisting nog invloed op de stikstof discussie?
A: Hopelijk kunnen we het aantonen, maar het grootste probleem zit in de uitstoot van broeikasgassen en stikstof uit mestkelders. Hoe eerder je de mest daaruit haalt hoe lager de uitstoot. Dus ja de theorie leert dat dit echt zal bijdragen aan de uitstoot. Kleinere auto’s zijn beter omdat je dan sneller kunt ophalen. Deskundigen van KNN hebben berekend dat de emissie van broeikasgassen uit de stal met ongeveer 30 % wordt teruggedrongen. Dus je maakt een dubbelslag: je beperkt de broeikasgas uitstoot in de stal en je beperkt de uitstoot van broeikasgassen in de woningen, doordat je geen aardgas meer verbrandt. En je creëert stikstofruimte.
Henk v/d Ploeg concludeert na afloop blij te zijn met de uitkomsten van het onderzoek. Ook alle lof aan WEN met de keuze om alle hulptroepen in te schakelen om het rumoer dat in het dorp is ontstaan toch een beetje te ontkrachten. En aan WEN wil ik zeggen: “Moedig voorwaarts en bouw die vergister”.
De voorzitter besluit dit agendapunt met zijn grote dank uit te spreken aan Arjen Bosch en Alfred Nijenhuis en overhandigt hen een attentie van bakkerij van der Molen.
Met elkaar Wijnjewoude energieneutraal maken, dat blijft het doel. En dat kan zonder overlast maar dan moeten we een aantal dingen nog goed bespreken en regelen.
Een petitie met handtekeningen tegen de door Nijenhuis voorgestelde doorsteek bij het bedrijventerrein in mijn prive brievenbus is helaas geen voorbeeld van een goed gesprek. Jammer want het WEN-bestuur blijft inzetten op zo’n goed gesprek.
3. Notulen van 9 maart.
Geen vragen/opmerkingen, dus hiermee geaccepteerd.
4. Benoeming bestuursleden.
Door de drukte heeft het bestuur onvoldoende op de zittingstermijnen gelet. Dat willen nu graag corrigeren door te vragen of jullie akkoord kunnen gaan met de benoeming van Jaap Laanstra, Frans Pool en Pieter de Kroon? Er zijn geen tegenkandidaten.
Applaus! Conclusie: de drie genoemde personen kunnen door gaan als bestuurders.
5. Kennismaken Tjerk Sinnema en Tina Hulst
Korte inleiding: begin dit jaar stelden we in het bestuur vast dat er nog heel veel moet gebeuren voor de vele onderwerpen die we als WEN onder handen hebben. Denk aan besparen, groengas en mestvergister, de zonneweide, waar we inmiddels een vergunning voor hebben en de route met Elkien en de huurwoningen.
Daarom willen we de stap maken naar verdere professionalisering, want voor vrijwilligers wordt dit teveel. We hebben daar subsidie voor, gemeente, provincie en Gasunie steunen ons. Degene die het programma gaat managen, zodat het bestuur wat meer kan besturen is Tjerk Sinnema. Tjerk stelt zichzelf voor. Tjerk krijgt gemiddeld 1 dag in de week betaald.
Ook naar het onderwerp Besparen willen we methodisch kijken. Daarom is een profiel van een bespaarcoach opgesteld en gepubliceerd. Dat heeft geresulteerd in de benoeming van Tina Hulst. Tina stelt zichzelf voor. Tina krijgt gemiddeld 1 dag in de week betaald.
6. Besparen
Tina Hulst en Rigt Bosma nemen ons mee in het onderdeel besparen van de WEN-droom: energieneutraal in 2025. Besparen moeten we samen doen.
Daarom is het de bedoeling dat iedere Wijnjewoudster naar haar/zijn eigen huis en gedrag gaat kijken ten aanzien van energie besparen. Gedragsverandering levert een bespaarpotentieel van 20%. In onze plannen staat 40% besparen op gas en dat moet lukken. Maar dan moet wel iedereen een steentje bijdragen. Daarom zou een persoonlijk bespaarplan mooi zijn.
Om elkaar te ondersteunen bij het gezamenlijk halen van de doelstelling heeft WEN een bespaarteam samengesteld, dat zich gaat focussen op dit onderwerp. Het team bestaat uit: Tina Hulst, Evert Bok (stagiaire), Jac Pluis, Grietje Rooks en Rigt Bosma.
Eén van de onderdelen waar we mee gaan werken is de energiecoach. Die gaat bewoners ondersteunen bij bewustwording, gedragsverandering en het maken van een eigen bespaarplan.
Klaas Hofman uit Leeuwarden is te gast. Hij vertelt over zijn ervaring als energiecoach in Leeuwarden. Vanavond doen we een kleine oefening in het maken van een persoonlijke bespaarplan.
Ook gaat het bespaarteam materialen ontwikkelen die het enthousiasme voor besparen kunnen aanwakkeren.
Daarnaast wordt men uitgenodigd voor de WEN openhuizen dag op 10 oktober. Dus grijp die kans.
We hebben inmiddels vijf (toekomstige) dorpsbewoners gevonden die vrijwillig aan de slag willen als energiecoach. De coaches zijn inmiddels begonnen met de training. We stellen de aanwezigen voor: Tjeerd van de Vaart, Esther van Amsterdam, Michel Scherpenzeel, Mark Nederlof, Willem Reitsma
Tips en adviezen zijn altijd welkom. We trachten ook de scholen te betrekken in onze plannen.
Besparen begint bij jezelf!
Dit is een soort startschot voor het besparen in Wijnjewoude.
Klaas Hofman wordt hartelijk bedankt voor zijn enthousiaste en praktijkverhalen!
7. Rondvraag
Geen vragen. Iedereen bedankt! WEN wordt hiermee gestimuleerd om door te gaan. Jullie horen van ons!
Verslag Algemene ledenvergadering WEN, dd 9 maart 2020
Aanwezig: 45 personen. Waarvan 4 niet-leden en verslaggeefster. (Bericht van verhindering van 5 leden)
1. Opening en mededelingen
Speciaal welkom aan: Tjitske Mussche, verslaggeefster VPRO Tegenlicht. Tjitske maakt een podcast over de bijzondere ontwikkelingen van WEN en de Plattelands Pioniers Frans Pool en Pieter de Kroon. Ze interviewt ook vertegenwoordigers van Westkant en Klein Groningen.
2. Notulen ledenvergaderingen 2019 (21 maart en 1 november)
Er zijn geen opmerkingen. De verslagen worden akkoord bevonden.
3. Bijpraten
In plaats van een inleidend verhaal, inventariseert de voorzitter welke vragen er leven en komen de thema’s aan bod.
Ontwikkelingen Postcoderoos. Alle participaties zijn verkocht. De productie loopt goed. Mooie informatieavond gehad voor participanten. WEN zet graag een tweede postcoderoos op, dus meld je belangstelling!
Ledenaantal WEN. Momenteel 255 van de ruim 800 huishoudens. Dat is 30% en opmerkelijk.
Motiveer anderen om ook lid te worden!
Politiek en windmolens. Het provinciaal beleid is een draak. Kleine windmolentjes mogen alleen op boerenerf en alleen voor eigen gebruik van de boer. WEN heeft een zienswijze ingediend bij provincie. Dat betekent dat wij, evenals CDA en gemeente Opsterland pleiten voor een bredere en dus betere regeling. De petities zijn in behandeling.
Plannen 2020
Besparing richt zich op bewustmaken van huishoudens. Energie besparen is geld besparen! Via groepen bewoners wil WEN in een gezellige sfeer tips, quiz en verbruiksmeters etc. uit de Groene Box delen. Help ons en meld je met een groepje aan voor de box met evt. WEN-coach!
Huurwoningen. Onder leiding van Henk Deinum wordt een werkgroep huurders opgestart.
Grote daken. Vertraging asbestsaneringsregeling bij provincie. Bekend zijn 4 a 5 potentieel grote daken waarvoor offerte voor aansluiting op het net wordt aangevraagd. Sluiting van het net dreigt. Noodmaatregel: bij acceptatie offerte is er kans op toelating op het net. Er is geen bedreiging voor particulieren.
Zonneweide
De aansluiting voor rechtstreekse terug levering aan het net is geborgd. Er is geen directe relatie met vergistingsplannen. Inpassingstekeningen (resultaat van Sinnetafel) worden toegelicht door Jac Pluis. Voor weerspiegeling van de panelen hoeft niet gevreesd te worden. De drie zienswijzen tegen de voorlopige omgevingsvergunning zijn in behandeling. Raad beslist. Gevolg: Vertraging in de SDE aanvraag tot najaar 2020 en daardoor een lagere subsidie. Bij toekenning kan de bouw voorjaar 2021 starten.
Participeren in zonneveld
Dorpsgenoten kunnen mede-eigenaar worden door te participeren in het zonneveld. Daarvoor worden participatiecertificaten uitgebracht van 100, 1.000 en 10.000 euro. Rente 2%. Gedurende de looptijd van 15 jaar wordt een jaarlijkse uitkering gedaan van rente en aflossing. Donaties zijn ook welkom. Er moet ca € 160.000 aan eigen vermogen ingebracht worden. Het provinciale fonds voor schone energie (FSFE) kan geld uitlenen tegen 6% rente. (Na afloop van de vergadering hebben we al twee voor-inschrijvingen ontvangen)
Laat je belangstelling voor participatie horen!
Mestvergisting
Voor de productie van de benodigde 1 miljoen kuub groengas is vergisting van circa een derde deel van de beschikbare mest in Wijnjewoude voldoende. Er is een businesscase voor centrale vergisting. Met Proeftuinbijdrage van 1 miljoen is realisatie haalbaar.
WEN wil een vergister zonder overlast. Protestgroep Westkant heeft daarin geen vertrouwen.
Koninklijke Nederlandse HeideMij Foundation heeft Arjen Bosch als onafhankelijk en vrijwillig voorzitter beschikbaar gesteld voor een omgevingswerkgroep. Na kennismaking met buurtvereniging Klein Groningen en Westkant geeft Arjen Bosch aan geen onafhankelijk voorzitter van een werkgroep te willen zijn. Op verzoek van de buurtvereniging is hij wel bereid hen te helpen. Daarnaast stelt KNHM kosteloos een deskundige van Arcadis beschikbaar die alle gevreesde overlast van een mestvergister helpt onderzoeken. Daarbij worden meerdere locaties binnen postcode 9241 in beeld gebracht. Klein Groningen wil geen aannames meer, maar naar de feiten. De onafhankelijke deskundige gaat daarbij helpen.
De buurtvereniging wordt verzocht het proces en de uitkomsten rechtstreeks met het dorp te delen.
4. Afronden aankoop voormalig RWZI terrein
Op verzoek van T-mobile en gemeente Opsterland heeft de ledenvergadering op 21 maart 2019 akkoord gegeven om de procedure te starten. Het bestuur van buurtvereniging Klein Groningen heeft geen uitspraak gedaan en heeft in de nieuwsbrief aan de leden aangegeven dat men de mogelijkheid heeft een zienswijze naar de gemeente te sturen. Er zijn echter geen zienswijzen binnengekomen. De vergunning is inmiddels definitief.
Het recht tot terug levering van de locatie aan het Wetterskip vervalt als er een mast op staat. De mast levert jaarlijks € 5.000 aan inkomsten. Looptijd 15 jaar. Voldoende om vaste lasten en onderhoud te bekostigen. Eventuele milieuvervuiling blijft voor rekening van het waterschap.
WEN heeft van het aankoopbedrag van € 30.000 een korting van maar liefst € 10.000 uit onderhandeld. Het nog resterende verschuldigde bedrag van € 10.000 moet voor eind 2022 worden betaald.
De leden wordt gevraagd in te stemmen met: a. het plaatsen van een zendmast op het terrein Tolleane 3A en b. het afronden van de koop van het terrein voor het totaalbedrag van € 20.000.
Het stemmen gebeurt via handopsteken. Bij de eerste telling is de uitslag: 13 tegen 23 voor. Bij de tweede telling zijn dezelfde leden voor en de tegenstemmen worden niet meer geteld, omdat de uitslag duidelijk is. Ook ontstaat er nog discussie over of alle aanwezigen wel lid zijn en of er niet per huishouding/aansluiting gestemd had moeten worden. Geconstateerd wordt, dat dit geen wezenlijke invloed op de stemming gehad zou hebben en daarmee constateert de vergadering, dat een ruime meerderheid met de voorstellen instemt.
BESLUIT: Besloten wordt af te zien van het recht tot terug levering van de rzwi locatie, de koop af te ronden en ook de plaatsing van de zendmast af te ronden.
5. Energie VanOns
WEN beveelt een ieder die 100% groene en lokaal opgewekte energie wil gebruiken, aan om een aansluiting bij ons eigen coöperatieve energiebedrijf Energie VanOns te nemen. Omdat het bedrijf geen winstoogmerk heeft, is de prijs concurrerend, zeker voor een 100% groene stroomleverancier. Bovendien levert iedere aansluiting de coöperatie een jaarlijkse bijdrage op én vloeit een belangrijk deel van de opbrengsten terug naar het dorp om te investeren in duurzame en sociale projecten.
6. Besparing
Met een paar vragen opent Rigt Bosma de ogen over verbruik en besparing in Wijnjewoude. Het gemiddelde verbruik ligt boven dat van de andere Opsterlandse dorpen, maar ook de besparing sinds 2015 is in Wijnjewoude aantoonbaar hoger. Echter, nog lang niet genoeg voor een energie neutraal dorp, dus blijft WEN verdere besparing en opwek van groene energie stimuleren en vraagt dorpsgenoten hun ideeën te delen. De groene bespaarbox is (evt met coach) af te halen!
Tip: een klokschakelaar voor de vloerverwarmingspomp kost tientjes en verdient zich heel snel terug.
7. Proeftuin Aardgasvrije Wijken/Toekomst van de coöperatie
De gemeentelijke aanvraag ten behoeve van het aardgasvrij maken van Wijnjewoude zal maar liefst ca 5 miljoen bedragen. Als de Rijksbijdrage wordt toegekend moet deze op een eerlijke wijze worden verdeeld voor de (verdere) verduurzaming van alle panden. Met als resultaat dat Wijnjewoude kan volstaan met de berekende 1 miljoen kuub groengas. Dat vraagt om inzet en betrokkenheid van het hele dorp, om goed beleid en een goede organisatie.
De vraag is hoe de betrokkenheid van het dorp versterkt kan worden. Hoe kunnen we maken dat de coöperatie van alle dorpsgenoten is. Dat de leden zich eigenaar voelen, de controle hebben en er het voordeel van plukken. Zoals vroeger de boeren bij hun zuivelfabriek.
Om daar een plan voor te maken vraagt WEN meedenkers. Arie van Dijk heeft zich alvast opgegeven.
8. Verder ter tafel
Excuses voor het feit dat het bestuur is vergeten om in 2019 het rooster van aftreden aan de orde te stellen. Komt in een volgende ledenvergadering aan de orde.
Afronding
De voorzitter hoopt vanavond, ondanks alles toch een bijdrage geleverd te hebben aan de samenhang in het dorp. Oproep aan een ieder om in gesprek te gaan met de leden onderling, maar over heikele kwesties ook met het bestuur.
“We willen graag met elkaar en voor het hele dorp. Daar doet het WEN bestuur zijn best voor!”
Wijnjewoude, maart 2020
Verslag extra Ledenvergadering WEN, dd 28 november 2019
Aanwezig: 40 leden, 11 niet-leden (verhinderd 7 leden)
Gasten: Wouter van der Galiën EnergieVanOns; Wim Wierda energieteam Opsterland;
Hielke De Vries VVD Opsterland; vertegenwoordiger Energiecoöperatie Lippenhuizen.
Waar staat WEN nu?
Met de in 2015 geformuleerde Droom en Doelen als leidraad, loodst voorzitter Pieter de Kroon de vergadering in vogelvlucht naar de actuele stand van zaken.
De Droom
• In 2025 produceren we in Wijnjewoude minimaal zoveel duurzame energie als we in ons dorp nodig hebben.
WEN werkt aan de opwek van zonnestroom op grote daken en een klein zonneveld, de realisatie van een mestvergister met groengasproductie en zo mogelijk windstroom via kleine windmolens. Maar de duurzaamste energie is die wordt bespaart.
• We zijn er rijker van geworden, wonen comfortabeler en zijn helemaal onafhankelijk van commerciële partijen.
Hoewel een aantal huishoudens al van het gas af zijn, is het voor de meerderheid nog zoeken naar het meest comfortabele verwarmingssysteem en de laagste energielasten. In Wijnjewoude doen we het meeste zelf en met elkaar, zodat het dorp er profijt van heeft.
• Er is een grote saamhorigheid en we zijn er hartstikke trots op dat we deze duurzame droom met elkaar hebben waargemaakt.
‘De droom lijkt hier een nachtmerrie’. Er zijn 2 actiegroepen die een brief hebben gestuurd aan de gemeenteraad. De ene ‘Westkant’ is tegen mestvergister, de ander een ondernemersgroep tegen de zonneweide. De groep Westkant heeft WEN uitgenodigd voor gesprek. Dit heeft op 20 november plaatsgehad, waarbij de groep is uitgenodigd om een toelichting te komen geven op deze ledenvergadering. De ondernemersgroep heeft niet gereageerd en blijkt niet aanwezig.
• Ons dorp is er bekend door geworden. Mensen willen er graag wonen. Iedereen is er aan gewend, we zouden niet meer terug willen.
Bekend zijn de ambities van Wijnjewoude inmiddels wel. De rest zal later blijken.
De Doelen Stap voor Stap gaan we SAMEN:
• Besparen op energielasten
• Groene energie opwekken
• Werken aan een duurzame toekomst
• Slim subsidie verwerven en voor het dorp inzetten
Toelichting Westkant tegen mestvergister
Er zijn grote zorgen over de gevaren van lawaai, stank, verkeersdrukte, vermindering woonplezier, waardevermindering van de huizen, en bezwaren tegen de hoge subsidiebedragen en de investering die waarschijnlijk niet rendeert. De mensen van de Westkant onderbouwen dit met meerdere voorbeelden uit hun directe omgeving en met persberichten uit de regionale kranten.
WEN neemt deze zorgen van omwonenden uiterst serieus. Juist omdat WEN uitsluitend het belang van het dorp nastreeft en geen enkel eigenbelang heeft. ‘Boeren en dorp moeten er aan verdienen’ zo stelt De Kroon. En met ‘Laten we het over de feiten hebben’ doet de voorzitter een dringende oproep voor een inhoudelijke gedachtewisseling, vooral ook over de gehanteerde uitgangspunten. Want zó’n mestvergister als Westkant vreest, daar zal iedere Wijnjewoudster op tegen zijn! En het WEN bestuur is dat zeker!
Op de thema-avond over mestvergisting op 3 oktober – waar alle omwonenden persoonlijk per brief voor waren uitgenodigd door buurtvereniging Klein Groningen en WEN – is afgesproken dat de omwonenden gaan meedenken bij de uitvoering van de plannen. Vooral op de thema’s geluid, verkeer en aanzicht van de installatie en locatie is de inbreng van de omgeving heel belangrijk. Na de excursie naar de mestvergister in Hoornsterzwaag bleek stank geen thema meer.
Helaas blijkt de persoonlijke uitnodiging een aantal mensen van Westkant te zijn ontgaan, en dat is spijtig. Daarom ook nu aan deze mensen de dringende oproep om te participeren in de werkgroep die zich bezig gaat houden met de kwaliteit van de leefomgeving rond het energiepark met de beoogde monovergister.
De voorzitter benadrukt dat het WEN bestuur in volle openheid opereert. Via De Ban en wen.frl worden alle plannen en besluiten in de openbaarheid gebracht, ‘dus het woord stiekem werp ik ver van me’ aldus De Kroon. ‘Overigens staat het ieder vrij om er op tegen te zijn en bezwaar te maken. Dat is ons democratisch recht’.
Van de 19 boeren die mest willen uitlenen voor het verduurzamen van het dorp, zijn er 5 die niet beschikken over een opslagmogelijkheid voor het terug te ontvangen digestaat. Hiervoor wordt nog naar oplossingen gezocht. Net als voor de logistiek die nog niet is uitgekristalliseerd. Gasunie werkt nog aan het uitvogelen van een optie met vaste leidingen in de grond.
Voor inhoudelijke info lees verder op de volgende pagina onder mestvergisting – groengas.
Stand van zaken Projecten Energieplan
> Verduurzaming Huurwoningen
De betrokkenheid van Woningcorporatie Elkien bij de verduurzamingsambitie van Wijnjewoude stelt WEN ernstig teleur. Projectleider Henk Deinum doet zijn best partnerschap tot stand te brengen. Daarnaast gaat hij om tafel met de huurders, zodat de druk ook van binnenuit kan komen. Nu met de groengas plannen enig zicht komt op een subsidie Proeftuin Aardgasvrije Wijken, lijkt de interesse van Elkien voor verduurzaming van de huurwoningen in ons dorp aan te trekken.
> Grootschalige E-opwek
Zonneweide
In samenwerking met Klein Groningen is het plan voor een 1,5 ha zonneveld bij het Energiepark WEN opgesteld. Met een verhoogde opstelling (maximaal 2,30 meter) van de panelen geeft het plan allerlei mogelijkheden om de biodiversiteit te stimuleren. Zo ontstaat er mooie natuur in combinatie met zonne-energie opwek. De omgevingsvergunning is in de raadsvergadering van 11 november verleend en ligt nu ter inzage. De protestbrief van de ondernemersgroep liep hier op vooruit.
Participatie
Om de SDE+ subsidie (looptijd 15 jaar) te kunnen aanvragen is 20% eigen geld (= 160.000 euro) nodig. Een lening van het ‘Fûns Skjinne Fryske Energie’ kost 6% rente.
De voorzitter vraagt de leden na te denken hoe dorpsgenoten kunnen participeren. Welk rentepercentage zullen we hanteren? Wat moet het bedrag per aandeel zijn? Eerste spontane reacties: rentepercentage 3% en kleine coupures van 100 euro zodat iedereen mee kan doen.
Het bestuur hoopt met hulp binnenkort met een voorstel te komen.
Projectleider ‘Zon op grote daken’
Vanaf nu mag WEN zich verheugen in een projectleider ‘Zon op Grote Daken’. Het is Wouter van der Galiën, werkzaam bij EnergieVanOns.
WEN wil zoveel mogelijk grote daken als zonnedak inzetten, zodat er zo weinig mogelijk op de grond opgewekt hoeft te worden. De opgewekte stroom wordt via EnergieVanOns aan het dorp geleverd, waarbij een gedeelte van de opbrengst ook weer in lokale duurzaamheids- en sociale projecten wordt geïnvesteerd. Zo hebben zowel dakeigenaar als dorp profijt van de opgewekte stroom. En gaat de opbrengst niet naar externe- vaak buitenlandse – investeerders (bijv. Groen Leven)
Wouter’s taak is om belangstellende grote dakeigenaren volledig te ontzorgen. Dat geldt voor subsidie, financiering, bouw en beheer. Zowel in geval de dakeigenaar zelf investeert (5 – 10% rendement) als wanneer hij/zij het dak aan WEN/EnergieVanOns verhuurt gedurende 15 jaar. Hoe groter het dak hoe hoger vergoeding (3 a 4 euro per paneel per jaar). Na de projectperiode kunnen afspraken verlengd worden. Ook kan de dakeigenaar de installatie voor 1 euro overnemen, of kan de installatie zonder kosten verwijderd worden.
Een grootverbruikersaansluiting is rendabel vanaf 1000 m2.
In verband met mogelijke capaciteitsproblemen op het net adviseert Wouter zo spoedig mogelijk een aanvraag voor aansluiting te doen. Laten we proberen de kansen die er zijn te grijpen. Zo kan, in het geval er een mestvergister komt, de opbrengst van de zonneweide volledig ter plaatse worden gebruikt, zodat het geen netcapaciteit in beslag neemt. WEN gaat zich ook oriënteren op de mogelijkheden voor opslag in waterstof.
Zie de presentatie van Wouter van der Galiën en kaartje met potentiele daken op site
> Mestvergisting – groengas
De plannen zijn al ruim twee jaar in ontwikkeling en vormen een goede kans om Wijnjewoude aardgasvrij te maken én de opbrengsten in eigen dorp te houden.
De kenmerken van de mono-mestvergisting installatie die WEN voor ogen heeft zijn:
• een gesloten systeem waarbij alleen rundveedrijfmest van ‘eigen’ boeren wordt vergist
• het digestaat stinkt niet meer (door onafhankelijk onderzoek aangetoond)
• het digestaat gaat terug naar de boer die daarmee zijn land bemest
• de vergister heeft een capaciteit van 5000 m3 (de diameter bepaalt de inhoud niet de hoogte)
• het uitvoeringsontwerp/aanzicht wordt gemaakt in samenwerking met de buurt (afspraak thema-avond 3 okt.)
De WEN plannen betekenen een flinke emissiereductie voor de deelnemende boeren.
Opnieuw roept de voorzitter de aanwezige bezorgde omwonenden op om, net als buurtvereniging Klein Groningen, mee te denken in de werkgroep ‘Kwaliteit leefomgeving’. Deze werkgroep (met bij voorkeur een onafhankelijk voorzitter) gaat zich richten op het onderzoeken van geluid, verkeer, (evt. geur), gezondheid, waarde vastgoed etc.
Noodzakelijke onderzoeken kunnen mogelijk gefinancierd worden met bijdragen van Arcadis (voorheen Heidemij) of Gasunie. Voor het verder uitwerken van thema’s als opslag, transport, diergezondheid etc. worden zullen boeren en andere deskundigen hun inbreng hebben. Verder onderzoekt WEN of het wenselijk is een MER (Milieu Effect Rapportage) te laten opstellen.
Op de flap met in te stellen werkgroepen kan na afloop van de vergadering worden ingetekend*
> Besparing
Grietje Rooks en Rigt Bosma (werkgroep Besparing), geven een toelichting op hun plannen om via buurten en groepen (ook huurders) het bewustzijn te vergroten over hoe je kunt besparen zonder te investeren. Grietje toont de ‘groene box’ gevuld met de apparaat-verbruiksmeter, douchecoach, slimme schakelaars, ledlampen en leuke spellen etc. waarmee een groep samen gezellig aan de slag kan op een energiek avondje (of ‘energyparty’).
Ter illustratie spelen we heel geanimeerd met elkaar een korte energiequiz, waarbij al snel blijkt dat er nog heel wat te leren valt over hoe je kunt besparen op je energieverbruik.
Heb je belangstelling voor een energyparty en de groene box? Laat het weten via info@wen.frl
Verder ter tafel/rondvraag
o Zondag 8 december zijn radio-interviews met pioniers Pieter de Kroon en Frans Pool te beluisteren in Bureau de Vries van 11-12 uur op Omrop Fryslân.
o Proeftuin aardgasvrije wijken. Dit is een subsidie die door de gemeente moet worden aangevraagd. Het college van B&W heeft toegezegd te onderzoeken of Wijnjewoude met de mestvergisting en groengasplannen voor deze subsidie in aanmerking kan komen.
o Het is belangrijk dat we kennis met elkaar delen en samen tot een conclusie kunnen komen wat wijsheid is. Daarbij baseren we ons op feiten en niet op aannames.
o Marga Oosterveld (Klein Groningen) spreekt de hoop uit “dat we de ontstane monovergister problemen, die deels op misverstand berusten met elkaar kunnen oplossen”.
*Na afloop blijkt behalve Klein Groningen ook Westkant op de werkgroep Kwaliteit Leefomgeving te hebben ingetekend.
Wijnjewoude, 4 december 2019
Verslag Algemene ledenvergadering WEN, dd 21 maart 2019
Aanwezig: 29 WEN leden (bericht van verhindering van 6 leden)
Mededelingen
Energie VanOns. Met het vertonen van een nieuw promotiefilmpje van Energie VanOns vraagt de voorzitter aandacht voor het eigen energiebedrijf van de noordelijke coöperaties. Energie VanOns koopt en verkoopt lokaal opgewekte groene stroom, waarbij de opbrengsten ten goede komen aan de aangesloten dorpen/coöperaties. Het coöperatieve bedrijf werkt socialer en groener dan commerciële leveranciers en krijgt op de groene ladder van de Consumentenbond het cijfer 10. Een aansluiting bij Energie VanOns levert de coöperatie jaarlijks 75 euro op (incl. btw). Stel dat 50% van de Wijnjewoudsters een aansluiting neemt bij Energie VanOns dan levert dat het dorp jaarlijks maar liefst 25.000 euro op. Zie het filmpje Zo maken we Energie VanOns.
Actievoornemen: WEN wil dit meer onder de aandacht brengen.
200ste WEN lid. Hedser de Boer ontvangt een pakket LED lampen, gedeeltelijk gesponsord door SP WABE. Hij geeft het pakket aan De Swingel die de inhoud een goede bestemming zal geven.
Notulen ledenvergaderingen 2018 (8 maart en 1 november)
De verslagen worden akkoord bevonden. De besluiten en voornemens uit deze vergaderingen zijn inmiddels tot uitvoering gekomen:
• Er zijn themabijeenkomsten en workshops besparing georganiseerd
• Particuliere locaties voor kleine zonnevelden zijn afgewezen. Inmiddels zijn twee dakeigenaars bezig een zonnedak te realiseren.
• De lening van uitvaartvereniging Eert De Doden t.b.v. de het postcoderoosproject heeft de instemming van de eigen leden gekregen en zal binnenkort worden verstrekt. Realisatie van het Postcoderoos-project staat voor mei gepland i.v.m. vertraging wegens noodzakelijke netverzwaring door Liander.
• De RWZI locatie is op 17 januari verworven onder voorwaarde dat binnen drie jaar terug geleverd kan worden in geval er geen rendabele activiteiten te ontplooien zijn. It Wetterskip was niet flexibel in de onderhandelingen. Aankoopsom bleef € 30.000,–
Financieel verslag 2018 en begroting 2019
De voorzitter meldt dat het jaarverslag 2018 niet voldoende tijdig beschikbaar was voor gedegen beoordeling van de kascontrolecommissie. Ook de begroting voor 2019 vraagt meer voorbereidingstijd. Er is een goede liquide positie van € 27.000,– waaruit op 17 januari jl. de eerste termijn van € 10.000 euro aan It Wetterskip kon worden overgemaakt.
BESLUIT: begin mei zal het bestuur de kascontrolecommissie, Margot Witlox en Arie van Dijk, meenemen in alle financiële stukken. Indien nodig volgt een extra ledenvergadering of organiseert WEN een digitale consultatie t.b.v. vaststelling.
Verzoek T-Mobile tot plaatsing zendmast op locatie Energiepark WEN
De zendapparatuur op een hoogspanningsmast naast de N381 is i.v.m. onderhoud niet langer verantwoord. Na overleg met PB en gemeente ligt het verzoek voor, om een zendmast te plaatsen op het terrein van het energiepark WEN. Vestiging van een mast levert gedurende 10 a 15 jaar jaarlijks € 5.000,–. Een mooie constante kasstroom ter dekking van de vaste lasten etc. van het energiepark.
Theo van Linde: aan de voorkant vastleggen dat T-Mobile geen alleenrecht heeft op de mast.
De aanwezige leden hebben geen bezwaar om de procedure op te starten. Tinus ten Hoor neemt het verzoek mee naar buurtvereniging Klein Groningen.
Besluit: Bij geen bezwaar Klein Groningen kan T-Mobile de procedure starten. Individuele bewoners houden de mogelijkheid te reageren op de vergunningsprocedure van de gemeente.
Bestuursvacature
Aftredend: Grietje Rooks. Er is door de leden geen kandidaat ingebracht. Het bestuur stelt voor Rigt Bosma (Tjalling Harkeswei) te benoemen. Rigt, vanaf begin lid van WEN, is actief in pilot buurtteam De Feart van buurkracht. Grietje blijft actief bij het thema Besparing.
BESLUIT: Rigt Bosma wordt benoemd als bestuurslid WEN.
Energieplan / partners ‘Wijnjewoude Energie Neutraal 2025’
Op 14 maart hebben Provincie, gemeente, Gasunie en LTO Noord, op het energiepark, hun partnerschap met WEN bekrachtigd. Zie het nieuwsbericht met filmverslag.
Provincie en gemeente stellen samen € 60.000,– beschikbaar voor een projectmanager. Gasunie ondersteunt met € 25.000,– en 200 uur. Ook het Rabofonds Coöperatief Dividend sponsort WEN met € 5.000.
Er is een organisatiemodel vastgesteld, waarbij bovenstaande partners bestuurlijk betrokken zijn als initiatiefgroep. Diverse andere partijen als Liander, Elkien, ministerie EZK,RVO GroenGas Nederland, Energiewerkplaats etc. zijn via de klankbordgroep meer praktisch betrokken.
Projecten:
A. Besparing
Grietje Rooks en Rigt Bosma: Bewustwording van energiegebruik en besparingsmogelijkheden vormt de basis. Op grond van de ervaringen van de pilot buurkracht teams Feart en Heide en de bespaarmarkt op 12 maart, wil WEN een plan uitwerken voor het hele dorp.
Er is een centrale inkoop van pellets gestart. Info bij Michel Scherpenzeel.
Arie van Dijk vraagt aandacht voor negatieve aspecten als fijnstof bij hout- en pellet stook en geluidsoverlast bij warmtepompen.
BESLUIT: WEN gaat analyse/discussie agenderen over negatieve effecten op de leefbaarheid.
B. Verduurzaming Huurwoningen
In mei zal Elkien haar standpunt bepalen over verduurzaming van de 163 huurwoningen in Wijnjewoude. Zij heeft toegezegd te zullen participeren in de klankbordgroep.
C. Grootschalige opwek en Postcoderoosproject
Met een kort artist-impression filmpje van het Energiepark komen niet alleen de plannen voor zon en wind energie op die locatie tot leven, maar ook voor vergisting en groengas opwek.
Volgens het energieplan hebben we over enkele jaren 6,7 miljoen kWh stroom nodig. Als we grote daken vol kunnen leggen hebben we genoeg aan 1,5 ha zonneveld.
Via een Sinnetafel met provincie, gemeente, WEN, landschapsarchitect, buurtbewoners en Staatsbosbeheer, wordt een plan (incl. vergunningen en subsidies) gemaakt voor een zonneveld op/rond het Energiepark.
D. Mestvergisting – groen gas, plannen voor een nieuw concept
Projectleider Harm de Kroon: De boeren kunnen van doorslaggevende betekenis worden voor Wijnjewoude. Samen hebben ze ruim voldoende melkvee om via mono-mestvergisting in de groengas behoefte voor verwarming (ca 1 miljoen kuub) te voorzien.
Vergisten op eigen erf is echter bij onze relatief kleine boerenbedrijven niet rendabel en vraagt veel deskundigheid, en aandacht van de boer. Er is daarvoor geen interesse.
Met bekostiging van Economische Zaken is door specialist Rob Jacobs bij 11 boeren een energiescan afgenomen. Daarbij kreeg hij inzicht in de energiehuishouding op deze bedrijven en heeft hij de belangstelling gepeild voor het coöperatief vergisten van de mest op een centrale locatie, de voormalige rwzi/energiepark.
Voor zo’n gezamenlijk gedragen onderneming lopen 10 boeren wel warm. Zeker als ze ook, via de warmte die ontstaat bij mestkoeling, met hun eigen huis van het gas af kunnen. Mestkoeling, waarbij de mest dagvers blijft, levert een hoger vergistingsrendement, maar is nog geen bewezen techniek.
Bij centrale vergisting levert de boer zijn mest op gezette tijden aan de vergister. Dat kan via sleepslangen naar het energiepark gepompt worden. De vergisting vindt plaats in het grootste bassin van de rwzi, de zgn pasveersloot. De boer kan ervoor kiezen om zijn mest als digistaat terug geleverd te krijgen of als kunstmestvervanger, of helemaal niet. Ook kan hij zelf bepalen in welke vorm of mate hij wil participeren in het coöperatieve vergistingsbedrijf.
Bij vergisting van de mest ontstaat biogas. Dit gas kan worden opgewerkt tot groengas om te leveren aan het dorp, het kan als product worden verkocht, het kan worden bijgemengd bij diesel en het kan tot stroom worden gemaakt als zon en wind niet voldoende opleveren. Er zijn vele mogelijkheden voor verwaarding van het biogas.
Ook waterstof kan van grote betekenis worden bij de opslag van energie op het Energiepark.
Voor 1 januari 2020 wil WEN een uitgewerkte businesscase hebben voor de centrale mono-mestvergisting op het energiepark en moet de opbrengst voor de boeren helder in kaart zijn gebracht. Daarnaast moeten er nog veel aspecten van technische haalbaarheid, vergunningen, gevolgen mestboekhouding etc. worden uitgevogeld. Uitgegaan wordt van mest in een straal van 2,5 km rond de rwzi. Met een bijdrage van Groengas Nederland kunnen de overige ca 10 boeren in dit gebied ook worden bezocht voor een energiescan en interessepeiling.
De aanwezigen reageren positief op de plannen en stimuleren WEN door te gaan met de uitwerking.
Afronding
Terugkijkend op afgelopen jaar kunnen we tevreden zijn over het vergroten van de betrokkenheid van diverse partijen als overheid, bedrijven en politiek. Ook het ledenaantal is toegenomen. Helaas waren we niet echt succesvol voor wat betreft It Wetterskip en Elkien.
We gaan door, want het kán, als we het samen doen!
Wijnjewoude, 25 maart 2019
Verslag extra Ledenvergadering WEN dd 1 november 2018
Aanwezig ruim 30 leden. Bericht van verhindering ontvangen van 5 leden.
Na opening en welkom gaat de voorzitter in op het doel van deze avond. Te weten, het samen bespreken van het Energieplan en de besluitvorming over het eerste PostCodeRoos project en de aankoop van de voormalige RWZI locatie.
Energieplan “Wijnjewoude Energie Neutraal 2025”
Van gedacht beleid naar gedaan beleid, daar gaat het om. Het rapport, dat is opgesteld in nauwe samenwerking met netbeheerder Liander, toont aan dat een energieneutraal Wijnjewoude in 2025 technisch haalbaar is.
a) Er is voldoende potentieel (lees koeienmest) voor opwek van groen gas via
mono-mestvergisting.
b) De elektriciteitsvraag (die zal toenemen door inzet van (hybride) warmtepompen) kan duurzaam worden gedekt door zonnepanelen op woningen, inzet van grote bedrijfsdaken als zonnedak en een aantal kleine zonnevelden. Er is voldoende potentieel. Daarnaast zouden kleine windmolens -zoals de EAZ, die in Groningen en Drenthe veel wordt toegepast op boerenerven- een waardevolle aanvulling zijn. Zo kan er dag en nacht worden geproduceerd. Wat helpt; in de provinciale politiek lijkt de weerstand tegen kleinschalige windmolens te verdwijnen.
c) Met seizoensopslag (bijv. via waterstof) worden we minder afhankelijk van de netcapaciteit.
Uitdagingen
De uitdagingen liggen op diverse vlakken. Zoals de bereidheid van inwoners, ondernemers en woningcorporatie om energiebesparende maatregelen te nemen.
Maar zeker ook de bereidheid van de politiek om waar nodig regels aan de kant te zetten en risico’s af te dekken. Dan zijn boeren wellicht bereid om te investeren in duurzame opwek van groen gas. Er is voor het groen gas project een vrijwillig projectleider beschikbaar. De Rijksdienst Voor Ondernemers (RVO) heeft al toegezegd om als voorbereiding 12 energie-scans bij boerenbedrijven te willen bekostigen. WEN wil opnieuw een poging doen om met Friesland Campina samen te werken.
De vele grote asbestdaken vormen een uitdaging op zich. Recent bleek dat Essent daarbij van betekenis wil zijn, door sanering, nieuwe dakbedekking en een zonnedak te bekostigen voor de duur van 20 jaar. Dit mes snijdt aan twee kanten: de dakeigenaar hoeft geen kapitaal te investeren in de sanering én het grote dorpsdoel, Energie Neutraal in 2025, wordt dichterbij gebracht. Helaas kan WEN momenteel niet zo’n zelfde aanbod doen aan de dakeigenaren. Overigens beslist de dakeigenaar.
De aanwezigen zijn van mening dat het om het eindresultaat gaat. Henk van der Ploeg is bereid te onderzoeken waar nog grote asbestdaken in Wijnjewoude zijn.
Alle concrete plannen van WEN zijn te lezen op de pagina’s 35 tot 38 van het Energieplan www.wen.frl/energieplan.
De aanwezige leden ondersteunen het plan en de aanpak van het bestuur en stimuleren om vooral door te gaan op de ingeslagen weg. Echter, dat WEN dit alles met uitsluitend vrijwilligers niet aan kan is duidelijk. Professionele inzet is voor onze pilot onontbeerlijk.
Partnerschap Friese Energie Strategie (FES)
Als pilotdorp van de Friese Energie Strategie, heeft WEN goede hoop dat de partners Provincie, gemeente en woningcorporatie bereid zullen zijn, zich aan uitvoering van het Energieplan te verbinden. Gasunie en Liander lijken bereid daartoe ook hun bijdrage te willen leveren.
Onderwerpen voor besluitvorming
De leden hebben vooraf inhoudelijke toelichtingen ontvangen op de onderwerpen.
A. Geldlening tbv financiering PostCodeRoos project
Op voorwaarde dat de sterkteberekening van het dak positief is, komt het eerste PostCodeRoos (PCR) project op het vernieuwde dak van zorgboerderij de Twa Buken, Duerswâld 9.
Deelnemers kunnen vanaf 99 euro per paneel instappen. De werkelijke kosten liggen op 299 euro. Bij 200 panelen zal 40.000 euro voorgefinancierd moeten worden. De lening (rente 2%) wordt gedurende de looptijd van 15 jaar in jaarlijkse termijnen afgelost.
Het WEN bestuur heeft hiervoor de lokale uitvaartvereniging Eert De Doden benaderd.
Voorzitter Joop Miedema licht toe: Dit lokale project draagt bij aan een duurzame/zonnige toekomst voor het hele dorp, daarom heeft EDD besloten deze lening aan het eerste PCR project te verstrekken. Voor en door het dorp is immers ook de kracht van de lokale uitvaartvereniging.
Besluit: Met algemene stemmen verklaart de ledenvergadering zich akkoord met de lening en is ingenomen met de betrokkenheid van de uitvaartvereniging.
B. Bestemming projectresultaat PostCodeRoos
De vraag is: Wie besluit over de PCR project resultaten? Aanwezige participanten benadrukken dat dit een WEN project is en dat zij meeliften op de energie van het coöpbestuur. Natuurlijk moeten de opbrengsten ten goede komen aan de verduurzaming van het dorp. De overige leden beamen deze stelling.
Besluit: Met algemene stemmen kiest de vergadering voor de variant waarbij lusten en lasten van de PCR voor rekening van WEN komen.
C. Aankoop RWZI
Het Wetterskip is bereid de locatie aan WEN te verkopen. De aankoopprijs van €30.000 (ca 1,6 ha) hoeft voorlopig niet betaald te worden. WEN kan het object binnen 3 jaar tegen aankoopprijs terug leveren aan WF.
De vaste lasten zijn ca €2000 per jaar en de coöperatie is verantwoordelijk voor onderhoud van perceel en opstallen. De aanwezigen hebben moeite met de aankoopprijs, omdat er niet gesloopt hoeft te worden.
Toelichting op agendapunt 4c Aankoop RWZI (extra ledenvergadering 1 november 2018)
Besluit: De vergadering stemt in met aankoop van de RWZI locatie en verzoekt het bestuur alsnog te onderhandelen over de aankoopprijs.
Na de rondvraag, waarvan geen gebruik wordt gemaakt, besluit de voorzitter deze extra ledenvergadering.
Verslag Algemene ledenvergadering WEN dd 8 maart 2018
Aanwezig waren 35 WEN leden, enkele belangstellenden uit Bakkeveen en vertegenwoordigers van RVO, Provincie en Ministerie EZK.
Bericht van verhindering ontvangen van 3 leden.
Opening en welkom
Voorzitter Pieter de Kroon heet de aanwezigen van harte welkom en opent met de opmerking dat deze avond vooral bedoeld is om met elkaar inhoudelijk bij te praten en vooral ook vooruit te kijken. We gaan suggesties verzamelen en hopen op feitelijke medewerking van leden bij verdere stappen. De bestuurlijke ‘formaliteiten’ zijn na de pauze geprogrammeerd.
Stand van zaken, vervolgstappen, ideeën en ondersteuning
Na een korte terugblik vertelt de voorzitter over de Friese Energie Strategie (FES) die een versnelling van de energietransitie tot doel heeft waarbij de provincie in 2050 energieneutraal moet zijn. WEN is daarbij door de provincie als pilot aangewezen.
We hopen dat de betrokkenheid van de FES partners: Provincie, Gemeente, Wetterskip, Doarpswurk, Ministerie Economische Zaken en Klimaat, RVO, Alliander en LTO zal leiden tot daadwerkelijke ondersteuning bij het pilotproces.
WEN verkeert momenteel in een fase waarbij professioneel projectmanagement noodzakelijk is om tot realisatie van plannen te kunnen komen. Als burgerinitiatief hebben we daarvoor niet voldoende expertise, slagkracht en tijd beschikbaar.
Het feit dat mevrouw Prof.dr. Jacqueline Cramer zich als beschermvrouwe aan WEN heeft verbonden geeft een ‘beschermd’ gevoel en goede toegang tot de wetenschappelijke wereld. Iets wat bij een innovatieve aanpak onontbeerlijk is.
A Besparing
In vergelijking met van andere dorpen in Opsterland blijkt Wijnjewoude overduidelijk op de goede weg. De adviezen van onze energieadviseur Tjalling Reitsma en de warmtecamera worden gewaardeerd en dragen bij aan het feit dat in ons dorp minder wordt verbruikt en meer geproduceerd. WEN wil nu met professionele inzet een versnelling maken met besparing.
De opmerkingen van de aanwezigen zijn te bundelen tot:
– Er is behoefte aan zichtbaar resultaat. WEN is breed en overstijgend bezig.
– Zorg voor financiële stimulans (bijv. korting bij collectieve inkoop, stel pakketten samen, publiceer ranking van doorgelichte leveranciers of geef bonus voor aanbrengen klant)
– Mensen willen ontzorgd worden
– Spreek mensen persoonlijk aan, creëer vraag, maak nieuwsgiering, zet professionele kennis van marketing in
– Laat ervaringen met besparingsmaatregelen uitwisselen via open dagen, thema-avonden, website etc.
– Inloopavonden per thema (incl. rekenvoorbeelden kosten/subsidies/opbrengsten)
– Besparingsthema’s waarvoor belangstelling is zijn:
Aardwarmte
Asbest/zon
Hybride warmtepomp
Isolatie
Pelletkachel
Zonnestroom collectief
Besluit: Het bestuur neemt de opmerkingen mee en zal de themagroepen op weg helpen.
B Zonne-energie
De verwerving van de RWZI locatie is nog niet geheel afgerond. Ook is er nog geen beschikking over SDE subsidie en de beroepsprocedure van de provincie loopt nog.
Besluit: de Werkgroep inpassing zonneveld gaat tevens onderzoeken welke andere locaties mogelijk geschikt zijn als zonneveld. De werkgroep zal bestaan uit: Geert van der Veen, Clemens van de Brink, Erwin Stegeman, Arie van Dijk en Jac Pluis(coördinator).
Liander brengt de infrastructuur in en om Wijnjewoude in kaart. Zo wordt zichtbaar waar extra belasting (on)mogelijk is.
Een collectief zonneproject op een bedrijfsdak is juridisch ingewikkeld. Toch gaat WEN ook die mogelijkheid onderzoeken.
C. Mono-mestvergisting
Ook hier hebben we een professionele projectmanager nodig. WEN wil in overleg met Friesland Campina (project Jumpstart) om te zien of er samenwerking mogelijk is. Ook wordt een jong experiment in Noord Deurningen met belangstelling gevolgd . Hierbij leveren 7 boeren biogas aan 2 grote fabrieken in de omgeving.
D. Verduurzaming huurwoningen
Het is nog niet gelukt om met Elkien concrete afspraken te maken over de verduurzaming van de 163 corporatiewoningen in Wijnjewoude. We hopen nog deze maand een stap verder te komen. Inmiddels heeft Gasunie belangstelling om eventueel te participeren via plaatsing van hybride warmtepompen. Een actie waarbij evt. ook huiseigenaren kunnen aansluiten.
Coöperatie-formaliteiten
Na de pauze worden de volgende zaken behandeld en door de leden akkoord bevonden:
– Notulen ledenvergadering 16 februari 2017
– Huishoudelijk Reglement
– Financiële verantwoording 2017 en begroting 2018.
– Kascommissie 2018: Margot Witlox en Arie van Dijk
– Contributie handhaven op nul euro
– Bestuurssecretariaat gaat over van Grietje Rooks op Frans Pool
Rondvraag
Jeroen Heijmerink RVO bepaal volgorde van projecten en maak concreet
Jan de Jong Min.EZK bewondert de energie van WEN team
Jac Pluis meer oog voor behoeftes van leden nodig
Esther van Amsterdam oproep in Ban voor deelname aan themagroepen
Jaap Laanstra inloopavond per thema. Voorlichting en opgave via site
De voorzitter besluit de ledenvergadering met dank voor alle suggesties en zegt toe dat het WEN-team er mee aan de slag gaat. Daarbij gaat hij ervan uit dat de leden meewerken om de gezamenlijke initiatieven tot een succes te maken.
Verslag tweede ledenvergadering WEN dd 16 februari 2017
Aanwezig 35 leden. Bericht van verhindering ontvangen van G. Rooks en J.L. Sijtsema
Na een hartelijk welkom hield voorzitter Pieter de Kroon een korte introductie waarin hij enkele feiten uit het afgelopen jaar aanstipte. Zo vormt de WEN adviseur een welkome aanvulling op de gemeentelijke informatiesite duurzaambouwloket. Het winnen van de Henk Aalderinkprijs, de leefbaarheidsprijs van grote plattelandsdorpen, was zowel voor WEN als Opsterland een hoogtepunt.
Ontwikkelingen uit het afgelopen jaar zijn via nieuwsbrieven aan de leden, en via De Ban aan het dorp bekendgemaakt. De belangrijkste werden vervolgens toegelicht aan de hand van presentaties. Bekijk de presentatie WEN 2016.
Michel Scherpenzeel werd, op voordracht van het bestuur, met algemene instemming benoemd in de bestuursvacature van Gosse Kooi.
Vervolgens werden de volgende thema’s gepresenteerd:
• ODV energiebesparingsactie door voorzitter Wilmar Rohaan. Met financiële steun van NOC-NSF en grote vrijwillige inzet van oud-voetballers is ODV druk bezig met het uitvoeren van de geplande isolatiemaatregelen. Er komen zonnepanelen en een warmtepomp. Men verwacht een energiebesparing van 50%. Om de investeringen te kunnen financieren is een crowdfunding actie gestart waarbij 400 participaties a €100 euro worden verkocht tegen een vastgestelde rente van 2% en een looptijd van 15 jaar. Bekijk de presentatie ODV energieneutraal.
• WEN adviseur Tjalling Reitsma. Met zijn bouwkundige en energietechnische ervaring kan Tjalling met WEN leden meedenken in hun besluitvorming rond energiebesparende maatregelen. De aangeschafte infrarood camera om energielekken in beeld te brengen, blijkt daarbij een goed hulpmiddel. De persoonlijke ondersteuning wordt zeer gewaardeerd. Vrijwilliger Reitsma heeft via zijn activiteiten voor WEN inmiddels een parttime baan gevonden.
• Nieuwe website door Henk en Janny Janssen. Met een korte life-demonstratie wordt duidelijk gemaakt hoe je als WEN lid via de site wordt opgenomen in de WEN-gemeenschap. Zo kun je, in een beveiligde omgeving, in contact komen met andere leden om ervaringen te delen over besparingsmaatregelen en leveranciers en deelnemen aan peilingen en stemmingen.
• Energiepark Tolleane door Jac Pluis. Pluis zet zich als projectleider momenteel vrijwillig voor WEN in. Voor het verwezenlijken van de ambities hopen we op een positief bestuursbesluit van It Wetterskip dat tegen de zomer verwacht wordt. Ondertussen oriënteert Jac zich, in goed contact met de omwonenden, op kansen voor een zonnepark, opwerking van biogas tot groen gas, energie-opslag en opwekking uit algen etc. Voor dit laatste wil Gerjan Goedvriend, een gepensioneerd chemicus, zijn enthousiasme en expertise inzetten.
Pluis benadrukt dat het gasverbruik ca driekwart van het totale energieverbruik vormt en dat de komende decennia gas wel nodig blijft. Het zou dus mooi zijn als we zelf groengas opwekken. Bekijk de presentatie van RWZI naar Energiepark.
• Monomestvergisting. Melkveehouder Marco Pool wil deze nieuwe techniek toepassen om biogas te produceren, waarbij hij het restproduct digestaat tot een hoogwaardige kunstmest maakt.
Een haalbaarheidsonderzoek heeft aangetoond dat met SDE+ subsidie een aantrekkelijke businesscase ontstaat. Deze wordt nog versterkt wanneer het biogas wordt opgewerkt tot groengas dat via de aardgasleiding aan het dorp geleverd kan worden. Een centrale opwerkinstallatie zou optimaal renderen als nog enkele andere dorpsgenoten tot monovergisting overgaan. Voor belangstellenden wil WEN een speciale avond organiseren met diverse deskundigen. Bekijk de presentatie mono-vergisting.
De aanwezigen waren onder de indruk van de plannen en ontwikkelingen en gaven het bestuur groen licht om op de ingeslagen weg door te gaan.
Tenslotte vertelde Pieter de Kroon nog kort over de andere aandachtspunten van WEN:
• Postcoderoosproject. Op 2 maart zullen belangstellenden besluiten onder welke voorwaarden het eerste project van start gaat. Op een bedrijfsdak of op de grond, looptijd 15 of 25 jaar etc.
• Verduurzaming huurwoningen. De ambities van WEN en woningcorporatie Elkien lopen redelijk parallel. Als je duurzaamheid ook voor huurders haalbaar maakt, doe je echt wat voor ‘t dorp. En daar wil WEN aan werken, maar het vergt een lange adem.
• Verduurzaming MFC De Swingel en scholen. De dakconstructie van de sportzaal blijkt niet sterk genoeg voor zonnepanelen. Momenteel worden andere opties uitgezocht.
• Projectbalans. Hiermee wordt de financiële situatie van WEN over 2016 inzichtelijk.
Met woorden van dank voor de levendige betrokkenheid van de aanwezigen en de belofte dat de meeste documenten op wen.frl terug te lezen zijn, sluit de voorzitter de vergadering met de woorden “je krijgt er energie van”.
Tijdens de gezellige nazit zijn er nog heel wat energetische ervaringen gedeeld.
Verslag eerste ledenvergadering WEN dd 24 mei 2016
Aanwezig: 26 leden (incl. bestuursleden De Kroon, Kooi, Laanstra en Pool)
Bericht van verhindering ontvangen van 5 leden
Voorzitter Pieter de Kroon memoreert in zijn welkomstwoord dat coöperatie WEN, sinds de oprichting in oktober 2015, bijna 100 leden telt. Voor het 100ste lid is een kleine attentie beschikbaar. Aan het eind van de vergadering mag nieuw WEN-lid Peter van Vliet deze attentie in ontvangst nemen.
In vogelvlucht worden de activiteiten van het bestuur sinds de oprichting benoemd. De ISV energiesubsidie voor Wijnjewoude is in 3 maanden opgebruikt. Er zijn waardevolle relaties ontstaan met provincie en gemeente, Wetterskip en netbeheerder Liander. Met woningcorporatie Elkien staat een brainstorm op het programma, hoewel Elkien inzet op het afstoten van haar woningbestand in Wijnjewoude.
WEN kan een provinciale subsidie van bijna 22.000 euro verwachten via het Iepen Mienskipfuns. Dit bedrag is bestemd voor specifieke WEN projectonderdelen
De plannen voor het komende jaar zijn:
- Opzetten van een energie-helpdesk voor Wijnjewoude eventueel met showroom
- Ontwikkelen van een interactieve website met functie voor peilingen en stemmingen en het delen van kennis en ervaringen
- Opstellen van een besparingsplan voor MFC De Swingel evt. in combinatie met de twee scholen (incl. educatieproject)
- Realiseren van een of meer Postcoderoosprojecten
- Onderzoek bij 5 woningtypes hoe ‘0 op de meter’ bereikt kan worden. Kennis delen!
- Met Wetterskip onderzoeken van mogelijkheden voor opwekking van elektriciteit en biogas op de op te heffen rioolwaterzuiveringslocatie aan de Tolleane (grote aansluiting)
- Onderzoek en opstellen businesscase voor monovergisting bij boeren (biogas)
- Monitoren van de stand van zaken mbt energieverbruik en -opwek in Wijnjewoude
- Gebruik maken van warmtecamera van energieclub Oosterwolde
- WEN presenteren tijdens de Willedei 3 september
- Tweede open huizenroute 8 oktober
Als inspirerend voorbeeld vertelt Michel Scherpenzeel over de isolatie- en besparingsmaatregelen die hij heeft toegepast waardoor hij per maand voor elektriciteit 0 euro en voor gas nog slechts 20 euro uitgeeft. Hij verwarmt water met zonlicht, stookt zo nodig bij met houtkachel, wint warmte terug uit ventilatiesysteem, slaat elektra op in soort accu en gebruikt alleen ledverlichting.
Vervolgens wordt ingezoomd op mienskip-energie. Er is teleurstelling over het feit dat een zonneveld vanuit de provincie niet/nauwelijks wordt toegestaan en een dorpsmolen door de huidige coalitie helemaal taboe verklaard is. Alternatief is investeren in een windmolen op het IJsselmeer. De opbrengst komt dan ten goede aan het dorp, hoewel de opwek in Wijnjewoude plaatsvindt.
Opwek elders sluit niet aan bij de WEN doelstelling om in eigen dorp minstens het eigen verbruik op te wekken. Bovendien willen de leden Wijnjewoude op de kaart zetten als duurzaam dorp. Daarom ligt de focus voorlopig op het collectief opwekken van zonnestroom in eigen dorp.
De Postcoderoosregeling lijkt een goede optie. Met maximaal 200 panelen zal de netaansluiting ongecompliceerd zijn. De coöperatie ontzorgt de participanten, die gedurende 15 jaar de energiebelasting over de door hen gebruikte stroom retour gestort krijgen.
Bij de huidige uitwerking blijkt het rendement bij deelname ca 3%. De paneelprijs zal uitkomen op ca 310 – 350 euro afhankelijk van de voorwaarden. Er zijn enkele dakeigenaren die, zonder vergoeding hun dak beschikbaar willen stellen.
Na uitgebreide bespreking van mogelijkheden en condities voor een postcoderoosregeling, doet de voorzitter het voorstel om eerst de meningen te peilen. Het resultaat is als volgt: de meerderheid van de aanwezigen gaat voor opwek in eigen dorp, terwijl een minderheid ook wel voelt voor investering in een windmolen op zee. Minimaal 6 leden willen vrijblijvend met elkaar nadenken over de ins en outs van een postcoderoosproject. Binnenkort zal daartoe het initiatief worden genomen.
Besloten wordt de Postcoderoosregeling nog eens onder de aandacht te brengen van niet aanwezige leden.
Nadat de voorzitter deze levendige eerste ledenvergadering heeft afgesloten kan men zich aanmelden voor:
– gratis onderzoek 0 op de meter
– deelname open huizendag 8 oktober
– opname huis met warmtecamera
– WEN lidmaatschap
Wijnjewoude, 25 mei 2016
Janny Janssen